Παθήσεις του ώμου στη μέση ηλικία

Τα αίτια του πόνου είναι συνήθως συγκεκριμένα

Πόνος στην περιοχή του ώμου παρουσιάζεται σε άτομα όλων των ηλικιών, ανεξάρτητα από το φύλο, το επάγγελμα ή την αθλητική δραστηριότητα. Ενώ τα αίτια πόνου στον ώμο είναι πολλά και ποικίλα, στην πλειονότητα των περιπτώσεων τα αιτία του πόνου είναι συγκεκριμένα.

Η άρθρωση του ώμου δημιουργείται από 3 οστά, την κλείδα, την ωμοπλάτη και το βραχιόνιο οστό. Τα οστά αυτά περιβάλλονται από ινώδεις ταινίες που αποκαλούνται σύνδεσμοι και ακολούθως και από τους μυς. Οι σύνδεσμοι προσφέρουν στατική σταθερότητα και οι μύες κινούν τα οστά στις αρθρώσεις.

Τα κύρια αίτια πόνου διακρίνονται σε τραυματικά και μη τραυματικά. Ένας τραυματισμός μπορεί να προκαλέσει κάταγμα σε οποιοδήποτε από τα οστά ή εξάρθρημα του ώμου, δηλαδή ρήξη των συνδέσμων και απομάκρυνση των οστών μεταξύ τους.

Σε γενικές γραμμές, κατάγματα που δεν είναι ρωγμώδη, είναι δηλαδή παρεκτοπισμένα, είναι προτιμότερο να αντιμετωπίζονται χειρουργικά με σκοπό την ταχύτερη και την πληρέστερη επάνοδο στο προηγούμενο επίπεδο δραστηριότητας. Τα εξαρθρήματα του ώμου ανατάσσονται, δηλαδή τα οστά επαναφέρονται στη φυσιολογική μεταξύ τους σχέση, συνήθως με ανάταξη με χορήγηση ήπιας αναισθησίας.

Σε νεαρούς ασθενείς ή σε αθλητές η θεραπεία είναι πάντα χειρουργική, με την πραγματοποίηση αρθροσκόπησης. Με την αρθροσκόπηση μέσω 2 ή 3 οπών στο δέρμα είναι δυνατή η συρραφή των συνδέσμων που έχουν συνήθως αποκολληθεί από το οστό. Με τον τρόπο αυτό γίνεται δυνατή η επούλωση των συνδέσμων σε ανατομική, φυσιολογική θέση και τάση, και γρήγορη επάνοδος του ασθενούς στη φυσιολογική και στην αθλητική δραστηριότητα.

Η διάδοση της χρήσης της αρθροσκόπησης οφείλεται στον ελάχιστο χειρουργικό τραυματισμό, στη σχετικά ανώδυνη μετεγχειρητική περίοδο και στην επιτυχή αποκατάσταση της λειτουργίας του ασθενούς. Εξαρθρήματα του ώμου σε ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας αντιμετωπίζονται συνήθως συντηρητικά, αλλά με πραγματοποίηση εντατικού προγράμματος φυσικοθεραπείας, εκτός εάν συνυπάρχουν άλλες βλάβες όπως είναι η ρήξη του τενοντίου πετάλου ή αποσπαστικά κατάγματα των οστών.

Οι μη τραυματικές παθήσεις του ώμου οφείλονται σε χρόνια καταπόνηση του ώμου σε ασθενείς που παρουσιάζουν προδιάθεση για την εμφάνιση φθοράς στις διάφορες ανατομικές δομές του ώμου. Οι παθήσεις οφείλονται στην αδυναμία επούλωσης των βλαβών στους τένοντες του ώμου από την καθημερινή χρήση του και είναι συνηθέστερες σε ασθενείς ενεργητικούς και δραστήριους, αλλά όχι μόνο σε αυτούς.

Η διάγνωση των παθήσεων του ώμου γίνεται πρωταρχικά με την κλινική εξέταση και το ιστορικό του ασθενούς και ακολούθως με τη χρήση διαφόρων απεικονιστικών μεθόδων, όπως είναι η ακτινογραφία, το υπερηχογράφημα και η μαγνητική τομογραφία.

Η συνηθέστερη ηλικία πόνου στη μέση ηλικία οφείλεται στην παρουσία τενοντοπάθειας του τένοντα του υπερακανθίου μυός. Ο τένοντας με την καθημερινή χρήση διογκώνεται και εκφυλίζεται με αποτέλεσμα την ανάπτυξη σημαντικής αγγείωσης και νεύρωσης μέσα στη μάζα του. Μία μορφή τενοντοπάθειας είναι η ασβεστοποιός τενοντοπάθεια του ώμου, όπου παρατηρείται σημαντική εναπόθεση αλάτων ασβεστίου εντός του εκφυλισμένου τένοντα. Η ασβεστοποίηση μπορεί να είναι συμπαγής ή να έχει τη μορφή οδοντόκρεμας.

Τα συμπτώματα της τενοντοπάθειας περιλαμβάνουν άλγος ηρεμίας και προσπάθειας και νυκτερινό άλγος. Οι ασθενείς επίσης παρουσιάζουν συχνά έντονο λειτουργικό περιορισμό και μείωση της λειτουργικότητας του ώμου. Λόγω της εμφάνισης των συμπτωμάτων σε υψηλές θέσεις του ώμου, η πάθηση αποκαλούνταν παλαιότερα και ως σύνδρομο πρόσκρουσης ή προστριβής.

Η αντιμετώπιση της τενοντοπάθειας του τενοντίου πετάλου του ώμου είναι συνήθως συντηρητική με χρήση των παρακάτω μέτρων:

• Αναλγητικά και αντιφλεγμονώδη φάρμακα
• Παγοθεραπεία ή εφαρμογή θερμότητας
• Έγχυση κορτικοστεροειδών ή αιμοπεταλίων, πάντοτε υπό υπερηχογραφικό έλεγχο
• Πρόγραμμα φυσικοθεραπείας διάρκειας τουλάχιστον 4 εβδομάδων
• Χρήση ειδικών συσκευών όπως είναι οι κρουστικοί υπέρηχοι, το tecar, η διαμαγνητική αντλία κ.λπ.

Σε αποτυχία της συντηρητικής αντιμετώπισης και επιμονής του άλγους ή της δυσλειτουργίας του ώμου, είναι πιθανό να είναι αναγκαία η πραγματοποίηση αρθροσκόπησης του ώμου. Κατά την αρθροσκόπηση μπορεί να γίνει απλή αποσυμπίεση του ώμου ή να είναι αναγκαία η αφαίρεση του εκφυλισμένου τένοντα και της ασβεστοποίησης, και η συρραφή του τένοντα του υπερακανθίου στο βραχιόνιο οστό με τη χρήση ειδικών υλικών που αποκαλούνται οστικές άγκυρες.

Σε ασθενείς, συνήθως άνω των 45 ετών, είναι πιθανό η τενοντοπάθεια να εξελιχθεί σε πλήρη ρήξη του τενοντίου πετάλου του ώμου και συνήθως του υπερακανθίου. Στη ρήξη παρατηρείται απόσπαση του τένοντα από το βραχιόνιο οστό στο οποίο καταφύεται. Εάν η συντηρητική αντιμετώπιση δεν είναι επιτυχής, τότε συνιστάται η αρθροσκοπική συρραφή του τενοντίου πετάλου.

Η αρθροσκόπηση του ώμου έχει γνωρίσει μεγάλη διάδοση, γιατί έχει τη δυνατότητα πλήρους επαναφοράς της λειτουργίας του ώμου με το μικρότερο δυνατό τραυματισμό, σε συνδυασμό με μικρή περιεγχειρητική νοσηρότητα. Αναγκαία προϋπόθεση είναι βέβαια η συμμόρφωση στο πρόγραμμα μετεγχειρητικής αποκατάστασης διάρκειας 2-3 μηνών.

Μία ακόμα συνήθης πάθηση σε ασθενείς μέσης ηλικίας και κυρίως γυναίκες είναι η συμφυτική θυλακίτιδα ή παγωμένος ώμος. Η πάθηση αυτή παρατηρείται συχνά σε διαβητικούς και οφείλεται σε ρίκνωση του θυλάκου και των συνδέσμων που περιβάλλουν τα οστά του ώμου.

Οι ασθενείς αναφέρουν έντονο άλγος ηρεμίας και προσπάθειας, και σημαντικό περιορισμό τόσο της ενεργητικής όσο και της παθητικής κινητικότητας του ώμου σε όλες τις κατευθύνσεις. Σε λίγες περιπτώσεις είναι δυνατή η υποχώρηση του προβλήματος χωρίς καμία παρέμβαση, αλλά αυτό απαιτεί σημαντικό χρονικό διάστημα, ενώ η δυσλειτουργία του ώμου μπορεί να γίνει μόνιμη. Η πάθηση αντιμετωπίζεται συνήθως συντηρητικά με την πραγματοποίηση εγχύσεων, την κολύμβηση και την εντατική φυσικοθεραπεία.

Συμπερασματικά, οι παθήσεις του ώμου είναι συχνές στη μέση ηλικία. Είναι αναγκαία η πρώιμη διάγνωση και η εφαρμογή της κατάλληλης θεραπείας προκειμένου να αποφευχθεί η μακροχρόνια νοσηρότητα.

Χρήστος Γιαννακόπουλος, Ορθοπαιδικός Χειρουργός, Διευθυντής Α’ Ορθοπαιδικής Κλινικής, Επικεφαλής του Εξειδικευμένου Ιατρείου Ώμου και Αθλητικών Κακώσεων, ΙΑΣΩ Γενική Κλινική, Επίκουρος Καθηγητής ΕΚΠΑ