Αρτηριακή Υπέρταση: Η Σιωπηλή Απειλή & Σημασία της Πρόληψης

Αρτηριακή υπέρταση ορίζεται ως η αυξημένη πίεση που ασκεί το αίμα στο εσωτερικό των αρτηριών του σώματος. Η αρτηριακή υπέρταση αποτελεί μια πάθηση, η οποία συνήθως δεν εμφανίζει συμπτώματα και γι'αυτό το λόγο είναι και ιδιαίτερα επικίνδυνη, αφού μπορεί να διαδράμει ασυμπτωματικά επί μακρόν και να διαγνωσθεί όταν εμφανισθούν επιπλοκές, όπως, έμφραγμα του μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, νεφρική ανεπάρκεια ή οφθαλμοπάθεια.

Η 17η Μαΐου έχει ορισθεί από την Παγκόσμια Ένωση Υπέρτασης (World Hypertension League), ως ημέρα ενημέρωσης για την πρόληψη και τον έλεγχο της αρτηριακής υπέρτασης. Σύμφωνα με δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, περίπου 1.3 δισεκατομμύρια ενήλικες 30-79 ετών παγκοσμίως πάσχουν από αρτηριακή υπέρταση, με τους περισσότερους να διαβιούν στις χαμηλού και μέσου εισοδήματος χώρες, ενώ περίπου οι μισοί από αυτούς δε γνωρίζουν ότι πάσχουν.

Λιγότεροι από τους μισούς πάσχοντες διαγιγνώσκονται και λαμβάνουν θεραπεία, ενώ μόνο 1 στους 5 υπερτασικούς ελέγχουν την πίεσή τους αποτελεσματικά.

Όπως προαναφέρθηκε η αρτηριακή υπέρταση αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για πρόωρη νοσηρότητα και θνητότητα. Αρτηριακή υπέρταση ανευρίσκεται σε 64% των ασθενών με αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, σε 70% των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια, ενώ αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για έμφραγμα του μυοκαρδίου, κολπική μαρμαρυγή, αγγειακή άνοια, νεφρική ανεπάρκεια και οφθαλμοπάθεια.

Η αρτηριακή υπέρταση διακρίνεται σε πρωτοπαθή (ή ιδιοπαθή) και δευτεροπαθή. Η ιδιοπαθής είναι η συχνότερη μορφή (90-95% των περιπτώσεων) και σε αυτή δεν ανευρίσκεται υποκείμενο αίτιο. Στο υπόλοιπο 5-10% των περιπτώσεων, η υπέρταση μπορεί να οφείλεται σε κάποια άλλη παθολογική οντότητα, όπως νεφρικές νόσοι, ορμονικές νόσοι, λήψη φαρμάκων, κ.ά.

Στις περιπτώσεις δευτεροπαθούς υπέρτασης, βασικό πυλώνα της θεραπείας αποτελεί η θεραπεία της υποκείμενης κατάστασης που προκαλεί υπέρταση. Στην πλειοψηφία όμως των περιπτώσεων ιδιοπαθούς υπέρτασης, η θεραπεία περιλαμβάνει τη χορήγηση ενός ή περισσοτέρων αντι-υπερτασικών φαρμάκων σε συνδυασμό με αλλαγές στον τρόπο ζωής.

Οι κατευθυντήριες οδηγίες για τη θεραπεία της υπέρτασης συνιστούν μείωση της αρτηριακής πίεσης όταν αυτή έχει τιμές ≥140/90mmHg. Σε περιπτώσεις ατόμων αρκούντως υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου, ο ουδός για έναρξη αντι-υπερτασικής θεραπείας μπορεί να είναι χαμηλότερος (τιμές  130-139/80-89mmHg).

Οι τιμές-στόχος μετά την έναρξη της θεραπείας είναι γενικά 120-129/70-79mmHg και αυτό μπορεί να επιτευχθεί με συνδυασμό αλλαγών στον τρόπο ζωής και έναρξη φαρμακευτικής αγωγής, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις θα είναι δια βίου. Θα πρέπει, βέβαια, να λαμβάνονται πάντα υπόψιν και η ηλικία και η βιολογική κατάσταση του ασθενούς, αφού σε περιπτώσεις ευπαθών ατόμων, επί προϋπάρχουσας ορθοστατικής υπότασης, σε περιπτώσεις ατόμων >85 ετών και σε όσους έχουν μειωμένο προσδόκιμο επιβίωσης (<3έτη), μια λιγότερο επιθετική πρόσέγγιση με μείωση της αρτηριακής πίεσης σε τιμές 130-139/80-89mmHg αποτελεί πιο ενδεδειγμένη πρακτική.

Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που σχετίζονται με εμφάνιση υπέρτασης, από τους οποίους κάποιοι μπορούν να ελεγχθούν και κάποιοι όχι. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται, η μεγάλη ηλικία, το οικογενειακό ιστορικό, το κάπνισμα, η έλλειψη σωματικής άσκησης, η παχυσαρκία, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και η αυξημένη πρόσληψη αλατιού. Κατά συνέπεια, σημαντικό ρόλο στην πρόληψη εμφάνισης αρτηριακής υπέρτασης παίζει ο έλεγχος των τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου.

Ένας τρόπος ζωής που θα συμπεριλαμβάνει υγιεινή διατροφή με κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, αποφυγή πολυακόρεστων και trans λιπαρών, περιορισμένη πρόσληψη αλατιού και κατανάλωση αλκοόλ και διακοπή καπνίσματος αποτελεί βασικό πυλώνα στην πρόληψη εμφάνισης υπέρτασης. Θα πρέπει επίσης να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στην υιοθέτηση ενός λιγότερου καθιστικού τρόπου ζωής, με τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας έντασης ή 75 λεπτά υψηλής έντασης αερόβια άσκηση την εβδομάδα και ασκήσεις ενδυνάμωσης 2 φορές την εβδομάδα, απώλεια βάρους εάν πρόκειται για υπέρβαρους ή παχύσαρκους και διακοπή καπνίσματος, εάν πρόκειται για καπνιστές.

Τέλος, στη μείωση των επιπλοκών από την ύπαρξη μη καλού ελέγχου της αρτηριακής πίεσης συμβάλλουν η μείωση του άγχους, η τακτική παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης και η θεραπεία επί υψηλών τιμών αυτής, η θεραπεία των συννοσηροτήτων και η μείωση έκθεσης σε περιβάλλοντα ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Συνοψίζοντας, η αρτηριακή υπέρταση αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα και πρόωρη θνητότητα, ενώ σημαντικό ποσοστό των υπερτασικών υποδιαγιγνώσκεται ή υποθεραπεύεται. Η πρόληψη είναι πολύ σημαντική, ειδικά εφόσον συνίσταται σε απλά διατροφικά μέτρα και αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η διακοπή καπνίσματος, η απώλεια βάρους και η έναρξη άσκησης. Τέλος, ο τακτικός έλεγχος μπορεί να προλάβει σημαντικές επιπλοκές με έγκαιρη διάγνωση και αποτελεσματική θεραπεία. 

Δημήτριος Κατσάρας, Καρδιολόγος – Ηλεκτροφυσιολόγος, Αναπληρωτής Διευθυντής Γ’ Καρδιολογικής Κλινικής & Καρδιολογικού Ρυθμολογικού Κέντρου ΙΑΣΩ Γενική Κλινική