Δοκιμασία Κόπωσης στα Παιδιά

Η εκτίμηση του σπουδαιότερου μυός του ανθρωπίνου σώματος, της καρδιάς, γίνεται συνήθως σε συνθήκες ηρεμίας σε ένα ασφαλές και φιλόξενο περιβάλλον. Ωστόσο, επειδή η καρδιά δεν αποτελεί σταθερό, συμπαγές όργανο, αλλά έναν ιδιαίτερα πολύπλοκο σε δομή και λειτουργία μυ, υπάρχουν ειδικές περιπτώσεις στις οποίες κρίνεται αναγκαία η εκτίμηση της καρδιακής λειτουργίας σε συνθήκες άσκησης. Η πιο απλή κι ευρέως διαδεδομένη εξέταση είναι η δοκιμασία κόπωσης (test κόπωσης).

Έτσι, μετά από ενδελεχή κλινική εξέταση, ηλεκτροκαρδιογράφημα και διαθωρακικό υπερηχογράφημα καρδιάς, ο ειδικός Παιδοκαρδιολόγος, αφού αποκλείσει οξέα σύνδρομα (όπως μυοκαρδίτιδα, περικαρδίτιδα), σοβαρές αποφρακτικές παθήσεις, πνευμονική υπέρταση, αρρυθμιολογικά σύνδρομα ή άλλα σπάνια νοσήματα που πιθανόν να αποτελούν αντένδειξη, μπορεί, εφόσον υπάρχει υποψία, να συστήσει περαιτέρω έλεγχο με δοκιμασία κόπωσης.

Οι συνήθεις ενδείξεις της εξέτασης αφορούν την εκτίμηση διαφόρων κλινικών σημείων που ο παιδοκαρδιολόγος διαπιστώνει ή συμπτωμάτων που ο εξεταζόμενος αναφέρει ότι εμφανίζονται είτε κατά την ηρεμία, είτε κυρίως κατά τη διάρκεια κάποιας δραστηριότητας. Θωρακικό άλγος, δύσπνοια, αίσθημα παλμών, αρρυθμίες, ζάλη, απώλεια συνείδησης ή ακόμα και εύκολη κόπωση κατά τη διάρκεια της άσκησης είναι συχνές ενδείξεις.

Ειδικές περιπτώσεις αποτελούν συγγενείς ή επίκτητες καρδιοπάθειες (όπως νόσος Kawasaki) ή άλλα συστηματικά νοσήματα (αναπνευστικά ή αυτοάνοσα) που με διαφορετικούς μηχανισμούς πιθανόν να προσβάλλουν το καρδιαγγειακό σύστημα.

Έτσι, εκτός από τη διάγνωση κάποιας πάθησης, η πρόγνωσή της, η αποτελεσματικότητα κάποιας φαρμακευτικής αγωγής, το αποτέλεσμα της χειρουργικής παρέμβασης ή απλώς η εκτίμηση της λειτουργικής κατάστασης και η «συνταγογράφηση» άθλησης, αποτελούν επίσης ενδείξεις της δοκιμασίας κόπωσης.

Εξαιτίας της έστω κι ελάχιστης πιθανότητας ανεπιθύμητων συμβάντων κατά την εξέταση, η δοκιμασία γίνεται σε ασφαλές περιβάλλον, παρουσία τουλάχιστον δύο παροχών υγείας (Παιδοκαρδιολόγος- EPALS Instructor, Νοσηλεύτρια παίδων) στα εξωτερικά ιατρεία του ΙΑΣΩ Παίδων.

Η όλη διαδικασία είναι απλή, προσομοιάζει τη φυσική δραστηριότητα, κι έτσι μπορούν να συνεργαστούν άριστα παιδιά σχολικής ηλικίας (και υπό προϋποθέσεις ακόμα και προσχολικής ηλικίας). Ο εξεταζόμενος συνδέεται με monitor για συνεχή καταγραφή ηλεκτροκαρδιογραφήματος (ΗΚΓ 12 απαγωγών) και καταγράφονται τα ζωτικά σημεία στην ηρεμία (κυρίως καρδιακή συχνότητα, αρτηριακή πίεση, κορεσμός αρτηριακού αίματος σε οξυγόνο) τα οποία και αξιολογούνται καθ’ όλη τη διάρκεια της εξέτασης.  

Από τους διαφορετικούς τρόπους και τα πρωτόκολλα που έχουν χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς, συνήθως η εξέταση γίνεται με τον εξεταζόμενο να βαδίζει (και να τρέχει) σε διάδρομο με αυξανόμενη ταχύτητα και κλίση ανά 3 λεπτά (Bruce protocol, 3 λεπτά ανά στάδιο, με αυξανόμενη δυσκολία).

Δεν υπάρχει συγκεκριμένος στόχος, δηλαδή συγκεκριμένη διάρκεια της εξέτασης την οποία ο εξεταζόμενος πρέπει να πετύχει. Ο χρόνος εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως από την ηλικία ή από το επίπεδο της φυσικής κατάστασης. Ο σκοπός της εξέτασης, σε αντίθεση με την εξέταση ηρεμίας, είναι η εκτίμηση της καρδιακής λειτουργίας κατά την προσπάθεια.

Και ιδανικά, έως τη μέγιστη κόπωση που και για τα παιδιά, συμβατικά (ακολουθώντας τους κανόνες για τους ενήλικες), θεωρούμε ότι επιτυγχάνεται σε καρδιακή συχνότητα ίση ή μεγαλύτερη από 85% (ή καλύτερα 90%) της μέγιστης προβλεπόμενης βάσει της ηλικίας (στα παιδιά τα όρια και οι παραδοχές από τα πρότυπα των ενηλίκων δεν είναι το ίδιο ακριβή). Έτσι, εκτιμώνται η καρδιακή συχνότητα, η αρτηριακή πίεση, ο κορεσμός, οι ηλεκτροκαρδιογραφικές μεταβολές και φυσικά τα συμπτώματα που ο εξεταζόμενος αναφέρει.

Συνήθως, η εξέταση τερματίζεται όταν επιτυγχάνεται ο προβλεπόμενος στόχος, όταν η συνέχιση δεν είναι δυνατή λόγω υπερβολικής κόπωσης (ή τεχνικών δυσκολιών) ή όταν παρατηρούνται ευρήματα που τεκμηριώνουν τη διάγνωση (παρουσία συμπτωμάτων, διαταραχές αγωγής, αρρυθμίες, πτώση κορεσμού, υπερβολική απάντηση αρτηριακής πίεσης, ηλεκτροκαρδιογραφικές μεταβολές). Ιδιαίτερη σημασία έχει η παρακολούθηση της περιόδου και μετά την άσκηση για την ανάδειξη ευρημάτων (recovery, τουλάχιστον 4-5’ ή και περισσότερο επί ενδείξεων).

Στην τελική έκθεση, δίνονται πληροφορίες σχετικά με τη διάρκεια της άσκησης, το έργο που επιτεύχθηκε, τη διακύμανση της καρδιακής συχνότητας, της αρτηριακής πίεσης, τις ηλεκτροκαρδιογραφικές μεταβολές και την παρουσία ή όχι συμπτωμάτων.

Συμπερασματικά, η δοκιμασία κόπωσης στα παιδιά είναι μια ασφαλής, ειδική εξέταση (όχι στα πλαίσια του προληπτικού ελέγχου) που όταν γίνεται υπό κατάλληλες συνθήκες και προϋποθέσεις μπορεί να συμβάλλει στη διάγνωση και την πρόγνωση παθήσεων, και να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο στα χέρια του Παιδοκαρδιολόγου.

Χάρης Γ. Τσιμπλής, Παιδοκαρδιολόγος, Επιμελητής Παιδοκαρδιολογικού Τμήματος & Αιμοδυναμικού Εργαστηρίου ΙΑΣΩ Παίδων