Ατροφική κολπίτιδα - Τι είναι, πως εμφανίζεται και πως θεραπεύεται;

ιατρός σημειώνει σε εξέταση για ατροφική κολπίτιδα

Τι είναι η ατροφική κολπίτιδα ή Ουρογεννητικό Σύνδρομο της Εμμηνόπαυσης;

Η ατροφική κολπίτιδα, γνωστή και σαν κολπική ατροφία, είναι μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από τη λέπτυνση και τη φλεγμονή του κολπικού βλεννογόνου. Είναι το αποτέλεσμα της μείωσης των επιπέδων οιστρογόνων, τα οποία είναι απαραίτητα για τη διατήρηση της υγρασίας, της ελαστικότητας και της υγείας του κολπικού ιστού.

Η μείωση αυτή διαταράσσει τη φυσιολογική μικροχλωρίδα του κόλπου, με αποτέλεσμα να μην λιπαίνεται επαρκώς, να γίνεται πιο ευάλωτος σε ερεθισμούς και λοιμώξεις, και να εμφανίζει συμπτώματα όπως ξηρότητα και ερυθρότητα .

Το κολπικό μικροβίωμα είναι το σύνολο των μικροοργανισμών (κυρίως βακτηρίων) που ζουν στον κόλπο μιας γυναίκας. Αυτό το μικροβίωμα παίζει κρίσιμο ρόλο στην προστασία του κόλπου από λοιμώξεις και στη διατήρηση της υγείας του. Κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας, το κολπικό μικροβίωμα κυριαρχείται από γαλακτοβάκιλλους, οι οποίοι παράγουν γαλακτικό οξύ, διατηρώντας ένα χαμηλό, όξινο pH (περίπου 3.8-4.5). Αυτή η όξινη επίδραση εμποδίζει την ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών.

Με την έναρξη της εμμηνόπαυσης, οι ορμονικές αλλαγές, κυρίως η σημαντική μείωση των οιστρογόνων, επηρεάζουν δραστικά το κολπικό μικροβίωμα. Τα οιστρογόνα είναι απαραίτητα για την υγεία του κολπικού τοιχώματος, καθώς διατηρούν το πάχος του και την παραγωγή γλυκογόνου – μια πηγή τροφής για τους γαλακτοβάκιλλους.

Καθώς τα οιστρογόνα μειώνονται έχουμε:

Μείωση των Γαλακτοβακίλλων
Αύξηση του pH
Αύξηση της Μικροβιακής Ποικιλότητας: Ενώ η ποικιλομορφία συνήθως θεωρείται θετική σε άλλα μικροβιώματα (π.χ. εντέρου), στον κόλπο η αύξηση της ποικιλομορφίας με ταυτόχρονη μείωση των γαλακτοβακίλλων συνδέεται με δυσβίωση και ευπάθεια σε λοιμώξεις.

Οι αλλαγές αυτές στο κολπικό μικροβίωμα κατά την εμμηνόπαυση οδηγούν σε μια σειρά συμπτωμάτων και προβλημάτων υγείας, τα οποία συλλογικά αναφέρονται ως Ουρογεννητικό Σύνδρομο της Εμμηνόπαυσης (GSM - Genitourinary Syndrome of Menopause) ή παλαιότερα ως ατροφική κολπίτιδα.

Αίτια και συμπτώματα

Οι κύριες αιτίες που μειώνουν τα επίπεδα των οιστρογόνων περιλαμβάνουν:

Την περιεμμηνόπαυση και την εμμηνόπαυση
Τον θηλασμό: Κατά την περίοδο που μια γυναίκα θηλάζει, τα επίπεδα των οιστρογόνων είναι φυσιολογικά χαμηλά.
Θεραπείες που μειώνουν τα οιστρογόνα : Όπως χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία ή κάποιες θεραπείες για ενδομητρίωση.
Η χειρουργική αφαίρεση ωοθηκών : Θα προκαλέσει απότομη πτώση των οιστρογόνων.
Σπανιότερα, αυτοάνοσα νοσήματα ή άλλες ορμονικές διαταραχές.

Πώς εμφανίζεται;

Κολπική Ξηρότητα: Η λέπτυνση του κολπικού τοιχώματος και η μειωμένη λίπανση είναι ένα από τα πιο συχνά συμπτώματα, προκαλώντας δυσφορία.
Κνησμός, Καύσος και Ερεθισμός: Η αλλαγή του pH και η διαταραχή της ισορροπίας του μικροβιώματος καθιστούν τον κόλπο πιο επιρρεπή σε ερεθισμούς.
Δυσπαρεύνια (Πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή): Η ξηρότητα και ο ερεθισμός κάνουν τη σεξουαλική επαφή επώδυνη, οδηγώντας συχνά σε μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας.
Αυξημένος Κίνδυνος Λοιμώξεων
- Βακτηριακή Κολπίτιδα: Η μείωση των γαλακτοβακίλλων και η αύξηση του pH ευνοούν την ανάπτυξη αναερόβιων βακτηρίων που προκαλούν βακτηριακή κολπίτιδα, με συμπτώματα όπως δύσοσμες κολπικές εκκρίσεις.
- Μυκητιάσεις: Αν και οι γαλακτοβάκιλλοι συνήθως καταστέλλουν τους μύκητες, οι ορμονικές αλλαγές μπορούν να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον ευνοϊκό για την ανάπτυξη μυκήτων.
- Λοιμώξεις Ουροποιητικού Συστήματος: Η λέπτυνση των ιστών του ουροποιητικού συστήματος (λόγω έλλειψης οιστρογόνων) και οι αλλαγές στο μικροβίωμα καθιστούν τις γυναίκες πιο ευάλωτες σε υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις.
Λεπτότερο και πιο Ευάλωτο Κολπικό Τοίχωμα: Το τοίχωμα του κόλπου γίνεται πιο λεπτό (ατροφικό) και λιγότερο ελαστικό, καθιστώντας το πιο ευάλωτο σε μικροτραυματισμούς και αιμορραγίες.
Επιπλέον, μπορεί να οδηγήσει σε ψυχολογικά προβλήματα, όπως άγχος για τον πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή, άρνηση της σεξουαλικής επαφής και καταθλιπτικές σκέψεις γήρανσης.

Πώς θεραπεύεται;

Είναι σημαντικό οι γυναίκες να συζητούν ανοιχτά με την/τον γυναικολόγο τους για τυχόν συμπτώματα που αντιμετωπίζουν κατά την εμμηνόπαυση, καθώς υπάρχουν αποτελεσματικές λύσεις για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.

Η θεραπεία στοχεύει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και την αποκατάσταση της κολπικής υγείας. Οι επιλογές περιλαμβάνουν:

Ορμονική θεραπεία :
- Τοπικά οιστρογόνα : Κρέμες, ή υπόθετα (π.χ. οιστραδιόλη, εστριόλη) που εφαρμόζονται στον κόλπο για να ενισχύσουν το βλεννογόνο και να μειώσουν την ξηρότητα. Είναι γενικά ασφαλή, καθώς απορροφώνται ελάχιστα στη γενική κυκλοφορία.
- Συστηματική θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης : Χάπια ή/και κρέμες ή επιθέματα, για γυναίκες με συμπτώματα εμμηνόπαυσης, αν δεν υπάρχουν αντενδείξεις (π.χ. ιστορικό καρκίνου μαστού ή θρόμβωσης).
- Άλλες ορμόνες : π.χ. DHEA (δεϋδροεπιανδροστερόνη) σε χάπι ή σε τοπική μορφή για ορισμένες περιπτώσεις.
Μη ορμονικές θεραπείες :
- Κολπικά λιπαντικά : Χρησιμοποιούνται κατά τη σεξουαλική επαφή για μείωση της δυσφορίας.
- Υγραντικά : Προϊόντα μακράς δράσης (π.χ. με υαλουρονικό οξύ) για καθημερινή ενυδάτωση.
- Αντιμετώπιση λοιμώξεων : Αν υπάρχουν συνοδές μολύνσεις, χορηγούνται αντιβιοτικά ή αντιμυκητιασικά.
Αλλαγές στον τρόπο ζωής :
- Αποφυγή ερεθιστικών προϊόντων (αρωματικά σαπούνια, ταμπόν με άρωμα).
- Φοράτε βαμβακερά εσώρουχα και αποφύγετε στενά ρούχα.
- Διατήρηση τακτικής σεξουαλικής δραστηριότητας (βελτιώνει την κυκλοφορία και την ελαστικότητα).
- Διακοπή καπνίσματος , καθώς το κάπνισμα μειώνει την κυκλοφορία του αίματος στον κόλπο.
Ιατρικές παρεμβάσεις :
1. Λέιζερ : Μη επεμβατική θεραπεία που διεγείρει την παραγωγή κολλαγόνου και βελτιώνει την υγεία του βλεννογόνου. Θα την προτείνουμε:
- σε γυναίκες με δυσπαρεύνια (επώδυνη σεξουαλική επαφή)
- σε γυναίκες με ατροφία του κόλπου
- σε γυναίκες με ακράτεια ούρων ( stress incontinence )
- Σε γυναίκες με επανειλημμένες κυστίτιδες, ουρολοιμώξεις, κολπίτιδες

Ποιό αποτέλεσμα θα περιμένουν μετά την θεραπεία;

Η σύνθεση νέου κολλαγόνου στο τοίχωμα του κόλπου προκαλεί:

αναζωογόνηση και σύσφιξη του κόλπου
θεραπεία της ξηρότητας και της ατροφίας
μεγάλη βελτίωση της ακράτειας των ούρων
υγιή κολπικό βλεννογόνο

Η αύξηση του κολπικού τόνου βελτιώνει την λίπανση του κόλπου καθώς και την κυκλοφορία του αίματος με αποτέλεσμα αφενός καλύτερη σεξουαλική διέγερση και αφ’ ετέρου να επανέρχεται η ερωτική επιθυμία.

Θεραπεία με ενέσιμο υαλουρονικό οξύ της ατροφίας του κόλπου και των μεγάλων χειλέων
Αναζωογόνηση του κόλπου με πλάσμα πλούσιο σε αιμοπετάλια ( PRP )

Έφη Ρομποτή , Μαιευτήρας – Γυναικολόγος, Διευθύντρια Τμήματος Αισθητικής Γυναικολογίας ΙΑΣΩ