Ο ρόλος της Μαγνητικής Τομογραφίας στην διάγνωση και την αντιμετώπιση των συγγενών καρδιοπαθειών

Η Μαγνητική Τομογραφία είναι αναμφίβολα η επανάσταση στην ιατρική απεικόνιση. Χωρίς να στερείται κάποιων περιορισμών, έχει πλεονεκτήματα που την έχουν καθιερώσει στον χώρο της διάγνωσης.

Η Μαγνητική Τομογραφία μας επέτρεψε να δούμε εικόνες εντυπωσιακής ακρίβειας, χωρίς την χρήση ιονίζουσας ακτινοβολίας και ανεξάρτητα από τον σωματότυπο του εξεταζόμενου. Το σήμα,  από την ένταση του οποίου προκύπτει η ανασύνθεση της εικόνας στην Μαγνητική Τομογραφία, προκαλείται από την επαναφορά των αυτοτελών πρωτονίων του εξεταζόμενου ιστού, μετά από την προσωρινή διέγερσή του με την εφαρμογή ποικίλων πρωτοκόλλων διέγερσης, που λέγονται «ακολουθίες».

Τα  «πανταχού παρόντα» στο ανθρώπινο σώμα αυτοτελή πρωτόνια, κυρίως ως πυρήνες υδρογόνου στο νερό και το λίπος, «αντηχούν» με διαφορετικό τρόπο στην διέγερσή τους, ανάλογα με την σύσταση του μορίου στο οποίο ανήκουν αλλά και ανάλογα με την επίδραση γειτονικών μορίων.

Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες, αυτές οι ακολουθίες διαρκούσαν αρκετά δευτερόλεπτα, με αποτέλεσμα η εφαρμογή της Μαγνητική Τομογραφίας να μην είναι εφικτή στην Καρδιολογία, αφού η καρδιά είναι ένα συνεχώς παλλόμενο όργανο και βρίσκεται μέσα σε έναν θώρακα ο οποίος αναπνέει.

Τις τελευταίες δεκαετίες, η εφαρμογή πρωτοκόλλων συγχρονισμού με τον καρδιακό παλμό και την αναπνοή καθώς και η αύξηση της υπολογιστικής ικανότητας των ηλεκτρονικών υπολογιστών επέτρεψαν την σταδιακή διείσδυση της Μαγνητικής τομογραφίας στην Καρδιολογία και την Παιδοκαρδιολογία. Πλέον οι περισσότερες ακολουθίες έχουν διάρκεια λίγων δευτερολέπτων και μπορούν αν ληφθούν με ένα κράτημα ανάσας του εξεταζόμενου, μια διαδικασία με την οποία μπορούν να συνεργαστούν άνετα η πλειοψηφία των παιδιών άνω των 6 ετών.

Για τα μικρότερα παιδιά, είναι απαραίτητη η ήπια καταστολή τους («μέθη») με την βοήθεια αναισθησιολόγου, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι κινήσεις, που μπορεί να αυξήσουν πολύ τον χρόνο της εξέτασης.

Ειδικά στον χώρο της παιδοκαρδιολογίας, η Μαγνητική Τομογραφία έχει πληθώρα εφαρμογών στις συγγενείς καρδιοπάθειες, δηλαδή στις εκ γενετής διαμαρτίες στην διάπλαση των κοιλοτήτων της καρδιάς και των μεγάλων αγγείων, καθώς και στις επίκτητες δομικές καρδιοπάθειες - βαλβιδοπάθειες, μπορεί να συμβάλλει τόσο στη διάγνωση, με την ακριβή ανατομική απεικόνιση και τον σχεδιασμό της ενδεχομένως απαραίτητης επεμβατικής αντιμετώπισης, όσο και στην μετεπεμβατική παρακολούθηση καθώς και την μακροπρόθεσμη πρόγνωση.

Αξίζει εδώ να τονιστεί ότι η Μαγνητική Τομογραφία αποτελεί επί του παρόντος την μέθοδο αναφοράς όσον αφορά στον υπολογισμό των όγκων των καρδιακών κοιλοτήτων όσο και της ροής στα μεγάλα αγγεία. Οι πληροφορίες αυτές, αποτελούν καθοριστικά κριτήρια για την λήψη αποφάσεων σχετικών με την θεραπευτική παρέμβαση (τον χρόνο και το είδος).

Πιο πρόσφατα, τρισδιάστατες ανασυνθέσεις αλλά και τρισδιάστατες εκτυπώσεις από την εφαρμογή ακολουθιών Μαγνητικής Τομογραφίας, έχουν αξιοποιηθεί για τον καλύτερο σχεδιασμό των χειρουργικών επεμβάσεων αλλά και για την εκπαίδευση των υποψηφίων παιδοκαρδιοχειρουργών.

Ένα άλλο πεδίο εφαρμογής στο οποίο η Μαγνητική Τομογραφία έχει υπεροχή σε σύγκριση με τις άλλες απεικονιστικές μεθόδους (ηχωκαρδιογραφία, αξονική τομογραφία, πυρηνική ιατρική, διαγνωστικός καθετηριασμός) είναι οι παθήσεις του μυοκαρδίου (δηλαδή του μυός της καρδιάς), τόσο φλεγμονώδους αιτιολογίας (μυοκαρδίτιδες) όσο και μη φλεγμονώδους αιτιολογίας (μυοκαρδιοπάθειες).

Το ασύγκριτο πλεονέκτημα της Μαγνητικής Τομογραφίας είναι ότι είναι η μόνη μη επεμβατική μέθοδος με την οποία μπορούμε να έχουμε πληροφορίες για την σύσταση του καρδιακού μυός σε επίπεδο ιστού και ως εκ τούτου για την παρουσία οιδήματος, υπεραιμίας, εναπόθεσης λίπους ή σιδήρου, ή την παρουσία νέκρωσης ή ίνωσης.

Η Μαγνητική Τομογραφία πλέον έχει πρωτεύοντα ρόλο στα διεθνώς καθιερωμένα κριτήρια διάγνωσης των διαφόρων μυοκαρδιοπαθειών και της μυοκαρδίτιδας, δίνοντας λύσεις εκεί που παλαιότερα η μόνη προσέγγιση ήταν η βιοψία, δηλαδή η λήψη τεμαχίου ιστού της καρδιάς με επεμβατικό τρόπο, με όσους κινδύνους αυτό συνεπάγεται.

Ειδικά στο χώρο της παιδοκαρδιολογίας η συνεισφορά είναι πολύτιμη στην διάγνωση, την πρόγνωση, τον σχεδιασμό και την παρακολούθηση της θεραπείας της ιογενούς μυοκαρδίτιδας, των αρρυθμιογόνων μυοκαρδιοπαθειών, της εναπόθεσης σιδήρου στο καρδιακό ιστό - σε παιδιά που υποβάλλονται σε θεραπεία αποσιδήρωσης, της έμμεσης «ιστολογικής ταυτοποίησης» των καρδιακών όγκων, της συμμετοχής της καρδιάς σε αυτοάνοσα ή άλλης αιτιολογίας συστηματικά νοσήματα.

Γενικά ή Μαγνητική τομογραφία αποτελεί για την καρδιά την εξέταση “one-stop-shop”, με την οποία ο θεράπων ιατρός έχει τις περισσότερες δυνατές πληροφορίες από μία μόνη εξέταση, χωρίς την χρήση ακτινοβολίας και, σε περίπτωση που συντρέχει λόγος, ακόμα και χωρίς την χρήση σκιαγραφικού!

Οι κυριότεροι περιορισμοί της μεθόδου είναι η σχετικά μεγάλη χρονική διάρκεια της εξέτασης (περίπου μία ώρα), η ανάγκη ενεργού συνεργασίας του εξεταζόμενου ή έστω ακινησίας με την εφαρμογή καταστολής σε μικρότερης ηλικίας εξεταζόμενους, όπως εξηγήθηκε παραπάνω, η υποβέλτιστη ποιότητα της εικόνας λόγω παρουσίας τεχνημάτων στις περίπτωση εμφυτευμένων μεταλλικών αντικειμένων στον θώρακα του εξεταζόμενου (η πρόσφατη εμφύτευση τέτοιων αποτελεί απόλυτη αντένδειξη, με εξαίρεση τις συσκευές πιο σύγχρονων προδιαγραφών, που είναι συμβατές με μαγνητικό συντονισμό).

Στο ΙΑΣΩ Παίδων πραγματοποιούνται μαγνητικές τομογραφίες καρδιάς παιδιών από νεογνική ηλικία, και στους δύο μαγνητικούς τομογράφους των 1,5 και 3 Tesla, με την εφαρμογή όλων των σύγχρονων πρωτοκόλλων.

Οι τομογραφίες πραγματοποιούνται πάντοτε με την παρουσία καρδιολόγου, τόσο για λόγους ασφάλειας του εξεταζόμενου όσο και για να γίνεται επί τόπου, ο βέλτιστος σχεδιασμός της εξέτασης. Σε περίπτωση που απαιτείται, όπως αναφέρεται ανωτέρω, η χορήγηση μέθης -χωρίς ανάγκη διασωλήνωσης- γίνεται από έμπειρο αναισθησιολόγο. Η παρουσία ενός γονέα κοντά στο εξεταζόμενο παιδί είναι αποδεκτή και ενθαρρύνεται. Η αξιολόγηση των εικόνων και η τελική διάγνωση γίνεται με την συνεργασία ακτινολόγου και καρδιολόγου.

Χρήστος Κοκκινάκης, Παιδοκαρδιολόγος, Επιμελητής Παιδοκαρδιολογικού Τμήματος & Αιμοδυναμικού Εργαστηρίου ΙΑΣΩ Παίδων