Ηπατίτιδα: Ας το Αναλύσουμε

Η ημερομηνία της 28ης Ιουλίου είναι αφιερωμένη στην ηπατίτιδα, μια νόσο με παγκόσμια επίπτωση. Σκοπός της αναφοράς στην ημέρα αυτή είναι η  ευαισθητοποίηση σχετικά με την ιογενή ηπατίτιδα, μια φλεγμονή με πολύ σοβαρές συνέπειες για την υγεία, δηλαδή την κίρρωση και τον καρκίνο του ήπατος. Αποτελεί μια υπενθύμιση για την ενίσχυση των εθνικών και διεθνών προσπαθειών κατά της ηπατίτιδας, την ενθάρρυνση των δράσεων και της συμμετοχής ατόμων, συνεργατών και του κοινού και την ανάδειξη της ανάγκης για μεγαλύτερη παγκόσμια αντίδραση, όπως περιγράφεται στην Παγκόσμια Έκθεση του ΠΟΥ για την ηπατίτιδα του 2017, με στόχο την εξάλειψη της ηπατίτιδας έως το 2030. 

Η ημερομηνία αυτή επιλέχθηκε επειδή είναι η ημερομηνία γέννησης του βραβευμένου με Νόμπελ επιστήμονα Δρ. Baruch Blumberg, ο οποίος ανακάλυψε τον ιό της ηπατίτιδας Β (HBV) και ανέπτυξε ένα διαγνωστικό τεστ και εμβόλιο για τον ιό. 
Το θέμα της ημέρας αυτής για το 2025 είναι «Ηπατίτιδα: Ας το Αναλύσουμε». Πρόκειται για μια παγκόσμια πρόσκληση προς κάθε εμπλεκόμενο φορέα και παράγοντα του αντικειμένου της υγείας για επείγουσα δράση για την άρση των οικονομικών, κοινωνικών και συστημικών εμποδίων - συμπεριλαμβανομένου του στιγματισμού - που εμποδίζουν την εξάλειψη της ηπατίτιδας και την πρόληψη του καρκίνου του ήπατος. 

Οι χρόνιες ηπατίτιδες Β και C οφείλονται σε ιούς που είναι πολύ διαφορετικοί ο ένας από τον άλλο, ωστόσο προκαλούν και οι δύο σιωπηλά ηπατική βλάβη,  κίρρωση και καρκίνο του ήπατος, παρά το γεγονός ότι μπορούν να προληφθούν, να αντιμετωπιστούν και στην περίπτωση της ηπατίτιδας C, να θεραπευτούν οριστικά.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 2022 η χρόνια ηπατίτιδα Β αφορούσε 254 εκατομμύρια πάσχοντες, με 1,2 εκατομμύρια νέες μολύνσεις κάθε χρόνο, ενώ η ηπατίτιδα C, 50 εκατομμύρια πάσχοντες, με περίπου 1,0 εκατομμύριο νέες μολύνσεις ετησίως.

Την ίδια χρονιά, η ηπατίτιδα Β είχε ως αποτέλεσμα περίπου 1,1 εκατομμύριο θανάτους, ενώ η ηπατίτιδα C περίπου 242.000, που πέθαναν κυρίως από κίρρωση και ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα.  

Ο ιός της ηπατίτιδας Β οφείλεται σε έναν ιό που διαθέτει γονιδίωμα DNA, έχει περίβλημα, που τον κάνει ιδιαίτερα ανθεκτικό και πολύ μεταδοτικό και έχει την ιδιότητα να ενσωματώνει το γονιδίωμα του στο γονιδίωμα των ηπατικών κυττάρων. Γι’ αυτό, ακόμη και αν ο ανθρώπινος οργανισμός τον εξαλείψει από την κυκλοφορία, μετά από διαδικασία φυσικής κάθαρσής του από το ανοσοποιητικό σύστημα, το DNA του ιού παραμένει ικανό να επανενεργοποιηθεί, σε περιπτώσεις ανοσοκαταστολής, όπως σε νεοπλασίες του αιμοποιητικού ιστού, μετά από χημειοθεραπεία σε νεοπλασματικά νοσήματα ή μετά από αγωγή με βιολογικούς παράγοντες και ιδίως σε χρόνια λήψη κορτικοειδών σε αυτοάνοσα νοσήματα. Αυξάνει επίσης τις πιθανότητες ανάπτυξης καρκίνου. Μεταδίδεται κατά κύριο λόγο από το αίμα, (πχ σε μετάγγιση ή από την έγκυο στο νεογνό, κατά τον τοκετό) ή με μολυσμένα αντικείμενα (Πχ βελόνες, σύριγγες, ξυραφάκια), αλλά και από τη σεξουαλική επαφή. Χαρακτηριστικό της ηπατίτιδας Β είναι ότι αποκλειστικά αυτή μπορεί να επιπλακεί από συλλοίμωξη με τον ιό της  ηπατίτιδας D (Δέλτα), με πολύ ταχύτερη εξέλιξη προς την κίρρωση. Είναι επίσης εφικτό να συνυπάρχει σε λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας C. Χαρακτηριστικά στοιχεία της αποτελούν οι δύο φάσεις της λοίμωξης, η οξεία, μετά την μόλυνση από  τον φυσικό και ζωηρότερο ιό, που μπορεί να συνοδευτεί από πολύ σοβαρή ηπατίτιδα και η δεύτερη, η χρόνια φάση, από τον ιό που έχει στο μεταξύ υποστεί μετάλλαξη και ακολουθεί ηπιότερη κλινική πορεία, όχι όμως ακίνδυνη, με υφέσεις και εξάρσεις. Οκτώ στα δέκα νεογνά και παιδιά που θα μολυνθούν και τουλάχιστον οι 2 στους δέκα ενήλικες μεταπίπτουν σε χρόνια λοίμωξη, ωστόσο η νόσος προλαμβάνεται πολύ εύκολα με εξαιρετικά αποτελεσματικό, υποχρεωτικό πλέον εμβολιασμό, τόσο στα πρώτα χρόνια της ζωής, όσο και στην ενήλικη ζωή.  

Οι τρέχουσες θεραπευτικές επιλογές για την ηπατίτιδα Β αποτελούνται από αντιιικά φάρμακα από το στόμα, ατοξικά και σε μία μόνο δόση ημερησίως, για πολλά χρόνια. Δεν επιτυγχάνουν την εκκρίζωση του ιού,  όμως προσφέρουν ένα υγιές ήπαρ, χωρίς φλεγμονή και εξέλιξη προς κίρρωση, με πολύ καλή λειτουργική επάρκεια. Χωρίς την κίρρωση η εμφάνιση καρκίνου του ήπατος περιορίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό. Για την ηπατίτιδα D υπάρχει αποτελεσματική αλλά επίσης χρόνια ενέσιμη αγωγή.

Η χρόνια ηπατίτιδα C οφείλεται σε έναν διαφορετικό ιό, που φέρει γονιδίωμα RNA. Μεταδίδεται δυσκολότερα, από το αίμα και ιατρικές πράξεις ή μεταξύ ενδοφλέβιων χρηστών ουσιών και σχεδόν καθόλου από τον τοκετό ή τη σεξουαλική επαφή. Θεραπεύεται εύκολα με θεραπεία από το στόμα, αλλά δεν αφήνει ανοσία και δεν υπάρχει εμβόλιο. 

Το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Ηπατίτιδας φέτος επικεντρώνεται στην ανάγκη απλοποίησης, κλιμάκωσης και ενσωμάτωσης των υπηρεσιών για την ηπατίτιδα, όπως ο εμβολιασμός, οι ασφαλείς πρακτικές ενέσεων, η μείωση της βλάβης. Ωστόσο, για την επίτευξη των παγκόσμιων στόχων εξάλειψης έως το 2030, το σημαντικότερο κενό είναι η χαμηλή κάλυψη των εξετάσεων και της θεραπείας στα Εθνικά Συστήματα Υγείας.

Η εκστρατεία αποτελεί υπενθύμιση ότι πρέπει να δράσουμε τώρα για να επεκτείνουμε την πρόσβαση, να ενσωματώσουμε τη φροντίδα και να τερματίσουμε την ηπατίτιδα ως πρόβλημα δημόσιας υγείας έως το 2030.

Δημήτριος Κουντουράς MD, PhD, Ηπατολόγος – Παθολόγος, Διευθυντής Παθολογικής - Ηπατολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ Γενική Κλινική