Σύνδρομο Άπνοιας Ύπνου – Διάγνωση και Θεραπεία

Η αναπνοή και ο ύπνος αποτελούν βασικές λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος. Κατά τη διάρκεια της ημέρας οτιδήποτε εμποδίζει την αναπνοή μας γίνεται άμεσα αντιληπτό, είναι δυσάρεστο και προκαλεί αίσθημα αγωνίας. Η διακοπή της αναπνοής στον ύπνο δεν είναι αντιληπτή και επιφέρει μεταξύ άλλων, σωματική κόπωση, υπνηλία, κεφαλαλγία, αλλαγές στην προσωπικότητα και με την πάροδο του χρόνου επηρεάζει τον μεταβολισμό μας και το καρδιαγγειακό σύστημα.

Η ποικιλομορφία των εκδηλώσεων των απνοιών κατά τον ύπνο οδήγησε στην οριοθέτηση ενός συνδρόμου κάτω από τον γενικό όρο Σύνδρομο Αποφρακτικής Άπνοιας-Υπόπνοιας στον Ύπνο. Η συντομογραφία του παραπάνω ορισμού θα έπρεπε να είναι το όχι και τόσο εύηχο ΣΑΑΥΥ και για αυτό το λόγο χρησιμοποιούμε τον όρο ΣΑΥ.

Τι είναι το ΣΑΥ;

Το ΣΑΥ ορίζεται ως διαταραχή στην οποία συμβαίνουν επαναλαμβανόμενα επεισόδια μερικής (υπόπνοια) ή πλήρους (άπνοια) διακοπής της αναπνοής κατά τον ύπνο. Οι άπνοιες/υπόπνοιες έχουν κλινική σημασία μόνο εφόσον διαρκούν περισσότερο από 10 δευτερόλεπτα και συνδυάζονται με πτώση του κορεσμού της αιμοσφαιρίνης κατά 4%.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα τελευταία δεδομένα από επιδημιολογικές μελέτες που αναφέρουν τη μεγάλη επίπτωση του ΣΑΥ  μέχρι 4%  στον γενικό πληθυσμό, ενώ το ποσοστό αυτό μπορεί να φθάσει το 10% σε πληθυσμιακές ομάδες μεγαλύτερες των 65 ετών. 

Το αρχικό επιστημονικό ενδιαφέρον για τη μελέτη του συνδρόμου αποτέλεσαν οι οδηγοί φορτηγών που προκαλούσαν συχνά ατυχήματα λόγω υπνηλίας. Από τότε τα συμπτώματα και οι εκδηλώσεις του συνδρόμου έχουν πλήρως οριοθετηθεί. Τα ημερήσια συμπτώματα ενός ασθενή με ΣΑΥ ποικίλουν από δυσκολία έγερσης,  πρωινή κεφαλαλγία, μείωση της σεξουαλικής διάθεσης,  ευερεθιστότητα, αδυναμία συγκέντρωσης, πρωινή αρτηριακή υπέρταση, υπνηλία ιδίως μετά τα γεύματα. Κατά την διάρκεια της νύχτας μπορεί να υπάρχουν επαναλαμβανόμενες εγέρσεις με τάση προς ούρηση, επεισόδια πνιγμονής, ανήσυχος ύπνος.

Συχνά το φαινόμενο γίνεται αντιληπτό από τον/την σύντροφο που διαπιστώνει το ροχαλητό καθώς και τα επεισόδια των απνοιών. Όταν οι ασθενείς ζητήσουν ιατρική βοήθεια γίνεται είτε γιατί τους παραπέμπει καρδιολόγος λόγω  διαταραχών του καρδιακού ρυθμού ή ενδοκρινολόγος που θέλει να τεκμηριώσει το μεταβολικό σύνδρομο και την αντίσταση στην ινσουλίνη.

Επίσης παραπομπές γίνονται από οφθαλμιάτρους όταν διαπιστώνουν ότι τα βλέφαρα έχουν χαλαρό συνδετικό ιστό που συνδυάζεται με τη ύπαρξη ΣΑΥ ( floppy   eyelid   syndrome ). Στην περίπτωση που ο ίδιος ο ασθενής αναζητήσει ιατρική συμβουλή γίνεται έπειτα από παραίνεση της/του συντρόφου ή με δική του πρωτοβουλία εφόσον η υπνηλία και η κακή διάθεση επηρεάζουν την καθημερινότητα του.

Το σύνδρομο σχετίζεται με την παχυσαρκία αλλά παρατηρείται και σε λεπτόσωμα άτομα με μικρογναθία, διογκωμένες αμυγδαλές και σταφυλή, πτώση της μαλακής υπερώας, κοντό λαιμό, σκολίωση ρινικού διαφράγματος, υπερτροφικές ρινικές κόγχες κ.α.

Διάγνωση

Η διάγνωση του συνδρόμου γίνεται με πολυσωματομετρική καταγραφή του ύπνου σε εργαστήριο μελέτης διαταραχών του ύπνου. Οι εξελίξεις της επιστήμης δίνουν τη δυνατότητα η μελέτη να γίνεται και κατ’ οίκον χωρίς να στερείται ποιότητας και λεπτομέρειας συγκριτικά με αυτή που γίνεται στο εργαστήριο ύπνου.

Η μελέτη κατ’ οίκον αποτελεί μία πιο εύκολη διαδικασία για τον ασθενή γιατί δεν κοιμάται σε έναν άγνωστο χώρο με αίσθημα παρακολούθησης, αλλά στον δικό του οικείο χώρο και προσομοιάζει τις πραγματικές συνθήκες ύπνου. Οι μελέτες ύπνου κατ’ οίκον πολλαπλασιάστηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καθώς οι μελέτες ύπνου στα εργαστήρια ύπνου είχαν σταματήσει ή επιβραδυνθεί.

Εφόσον τεθεί η διάγνωση του ΣΑΥ καθορίζεται αν οι άπνοιες είναι αποφρακτικές (στο επίπεδο του φάρυγγα), κεντρικές (ο εγκέφαλος μας δε δίνει σήμα αναπνοής) ή μεικτές. Επίσης καθορίζεται η βαρύτητα του συνδρόμου ανάλογα με τον αριθμό των απνοιών/υποπνοιών ανά ώρα ύπνου και της αντίστοιχης πτώσης του κορεσμού.

Θεραπεία

Οι επιλογές θεραπείας εξαρτώνται από τη βαρύτητα του συνδρόμου και τον σωματοδομή του ασθενούς. Ένας παχύσαρκος ασθενής με ήπιο ΣΑΥ θα ωφεληθεί από την απώλεια βάρους. Ένας λεπτόσωμος ασθενής με σοβαρού βαθμού ΣΑΥ και μικρογναθία θα ωφεληθεί από χειρουργική διόρθωση της κάτω γνάθου. Με βάση αυτό το σκεπτικό η θεραπεία εξατομικεύεται αλλά η πλειονότητα των ασθενών αντιμετωπίζονται με την εφαρμογή αυτόματης συσκευής θετικής πίεσης των αεραγωγών ( auto   CPAP ) κατά τον ύπνο.

Η έγκαιρη διάγνωση του συνδρόμου και η εφαρμογή αντίστοιχης θεραπείας προστατεύει και ανακουφίζει από τις άμεσες επιπτώσεις (υπνηλία, κόπωση κ.α.) όσο και από τις μακροχρόνιες (αρτηριακή υπέρταση, κολπική μαρμαρυγή, αντίσταση στην ινσουλίνη κ.α.).

Δυστυχώς οι ασθενείς αναζητούν ιατρική βοήθεια έπειτα από μία επιπλοκή και όχι  εγκαίρως ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις του συνδρόμου. Με αφορμή την Παγκόσμια ημέρα ύπνου τονίζουμε με αυτό το άρθρο την επαγρύπνηση που απαιτείται όταν τα πρώτα συμπτώματα του συνδρόμου γίνουν αντιληπτά.

Νικόλαος Ζίας, MD , PhD , Πνευμονολόγος ΙΑΣΩ Γενική Κλινική