Άσθμα: Συμπτώματα, Διάγνωση και Σύγχρονες Θεραπευτικές Προσεγγίσεις

ΟΡΙΣΜΟΣ

Το άσθμα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος των αεραγωγών και εμφανίζει υφέσεις και εξάρσεις.

Υπολογίζεται ότι περίπου 300 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως πάσχουν από άσθμα, αλλά το ποσοστό διαφέρει σημαντικά μεταξύ των χωρών. Το βρογχικό άσθμα προσβάλλει όλες τις ηλικίες και παρουσιάζει αυξανόμενη επίπτωση σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες. Σύμφωνα με πρόσφατη επιδημιολογική έρευνα της ομάδας βρογχικού άσθματος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας το 8,6% του γενικού πληθυσμού στην Ελλάδα εμφανίζει άσθμα.

Η χρόνια φλεγμονή σε συνδυασμό με τη βρογχική υπεραντιδραστικότητα οδηγεί σε επαναλαμβανόμενα επεισόδια συριγμού, δύσπνοιας, βάρους στο στήθος και βήχα. Τα παραπάνω συνδυάζονται με μεταβαλλόμενη απόφραξη των αεραγωγών που αναστρέφεται, είτε αυτόματα είτε μετά από θεραπευτική παρέμβαση.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Τα κύρια συμπτώματα των ασθενών με άσθμα είναι δύσπνοια, βήχας, συριγμός και θωρακικό άλγος. Το χαρακτηριστικό τους είναι ότι παρουσιάζουν διακύμανση στο χρόνο ως προς την εμφάνιση, την ένταση,  τη συχνότητα και  τη σοβαρότητά τους. Μπορεί να συμβαίνουν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους ή να έχουν εποχικό χαρακτήρα, κυρίως κατά τη διάρκεια της άνοιξης ή του φθινοπώρου. Ένα χαρακτηριστικό των συμπτωμάτων του άσθματος είναι η νυχτερινή εμφάνιση, κυρίως τις πρώτες πρωινές ώρες. Τα συμπτώματα αυτά πυροδοτούνται από διάφορους εκλυτικούς παράγοντες, όπως ιογενείς λοιμώξεις αναπνευστικού, έκθεση σε αλλεργιογόνα, έκθεση σε κρύο αέρα, άσκηση και λήψη φαρμάκων (ασπιρίνη ή άλλα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη).

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση του άσθματος βασίζεται στο ιστορικό και τη συμβατή κλινική εικόνα. Ιστορικό ύπαρξης αναπνευστικών συμπτωμάτων, όπως ο συριγμός, ο βήχας, η δύσπνοια ή το αίσθημα βάρους στο στήθος θέτουν την υπόνοια άσθματος. Η τεκμηρίωση της διάγνωσης γίνεται με την ανεύρεση σημαντικής αναστρεψιμότητας στη σπιρομέτρηση προ και μετά βρογχοδιαστολής (που ορίζεται ως η βελτίωση του FEV1 κατά 12% και τουλάχιστον 200ml μετά τη λήψη 4 εισπνοών σαλβουταμόλης). Εναλλακτικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί η διακύμανση της μέγιστης εκπνευστικής ροής (PEFR), με τη χρήση ενός φορητού ροομέτρου (>10%).

Σε περιπτώσεις διαγνωστικής δυσκολίας χρησιμοποιούνται δοκιμασίες πρόκλησης που αξιολογούν την ειδική ευαισθησία που έχουν οι αεραγωγοί των ασθενών με άσθμα, που αποκαλείται βρογχική υπεραντιδραστικότητα. Η συνηθέστερη από αυτές είναι η δοκιμασία πρόκλησης με μεταχολίνη.

ΑΙΤΟΛΟΓΙΑ – ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Ο κίνδυνος εμφάνισης άσθματος συνδέεται με γενετικούς παράγοντες καθώς και με περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως κάπνισμα,  έκθεση σε αλλεργιογόνα ή ρύπους.

Ερευνητές έχουν εντοπίσει ένα μικρό αριθμό γονιδίων, τα οποία καθιστούν κάποιους ανθρώπους πιο επιρρεπείς στην εμφάνιση άσθματος.

Ένας σημαντικός τύπος άσθματος στην ενήλικη ζωή είναι το επαγγελματικό άσθμα, που προκαλείται από υλικά στο χώρο εργασίας. Πιστεύεται ότι το 15% όλων των κρουσμάτων άσθματος σχετίζεται με την εργασία.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ – ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΟΥ ΑΣΘΜΑΤΟΣ

Η θεραπεία του βρογχικού άσθματος  αποσκοπεί στον έλεγχο των συμπτωμάτων, στην ελάττωση του μελλοντικού κινδύνου και περιλαμβάνει γενικά και ειδικά μέτρα. Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις λαμβάνουν υπόψη τα ατομικά χαρακτηριστικά του ασθενούς, αλλά και πρακτικά θέματα, που περιλαμβάνουν τη συμμόρφωση, τη χρήση των εισπνευστικών συσκευών και το κόστος της θεραπείας. Στα γενικά μέτρα ανήκουν η αποφυγή των αλλεργιογόνων και της έκθεσης σε ειδικές περιβαντολλογικές συνθήκες ή ερεθιστικούς παράγοντες. Στα ειδικά μέτρα περιλαμβάνονται φάρμακα, που συνήθως δίνονται με τη μορφή εισπνοών και διακρίνονται σε ρυθμιστικά και ανακουφιστικά. Το κύριο ρυθμιστικό φάρμακο είναι τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή, συνήθως σε μικρές δόσεις που δεν προκαλούν παρενέργειες. Επιπρόσθετα χορηγούνται βρογχοδιασταλτικά φάρμακα με μακρά διάρκεια δράσης ή αναστολείς λευκοτριενίων. Τα τελευταία χρόνια κερδίζουν συνεχώς έδαφος τα μονοκλωνικά αντισώματα ως επιπρόσθετη θεραπεία συντήρησης σε ασθενείς με σοβαρό ηωσινοφιλικό άσθμα που δεν ελέγχεται επαρκώς με μακράς δράσης βρογχοδιασταλτικά και υψηλές δόσεις εισπνεόμενων κορτικοειδών. Η σύγχρονη θεραπεία του άσθματος ακολουθεί μια βαθμιδωτή προσέγγιση (σε βήματα) με στόχο πάντοτε τον έλεγχο της νόσου.

Ο βασικός στόχος της μακροχρόνιας θεραπείας του άσθματος είναι η επίτευξη του ελέγχου της νόσου. Ο έλεγχος αναφέρεται στο βαθμό επίδρασης της νόσου στον ασθενή και περιλαμβάνει δυο τομείς: τον έλεγχο των συμπτωμάτων και τους παράγοντες κινδύνου για μελλοντική κακή έκβαση.

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΣΘΜΑΤΟΣ

Η θεραπεία του άσθματος επιτυγχάνεται μέσω της τακτικής παρακολούθησης του ασθενούς από τον πνευμονολόγο και περιλαμβάνει τα παρακάτω:

• Οδηγίες για τη λήψη φαρμάκων, τον τρόπο χρήσης τους και τη συμμόρφωση του ασθενούς.
• Οδηγίες και εκπαίδευση για την αναγνώριση της επιδείνωσης του άσθματος από τον ασθενή.
• Παράγοντες που ο ασθενής πρέπει να αποφύγει, οι οποίοι επιδεινώνουν την πάθησή του ή προκαλούν ασθματική κρίση.
• Θεραπεία συνυπαρχόντων νοσημάτων που πιθανώς επιδεινώνουν το άσθμα, όπως παραρρινοκολπίτιδα ή γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.

Βασίλειος Ιορδάνογλου, Πνευμονολόγος – Φυματιολόγος, Διευθυντής Β’ Πνευμονολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ Γενική Κλινική