Αλλεργία και Βρογχικό Άσθμα

Ορισμός

Το βρογχικό άσθμα (ή απλά άσθμα) είναι μια χρόνια φλεγμονώδης διαταραχή των αεραγωγών που οδηγεί σε αναπνευστικά συμπτώματα και εκδηλώνεται με δύσπνοια, βήχα,  συρίττουσα αναπνοή και σφίξιμο στο στήθος.

Το ερώτημα αν το άσθμα είναι αλλεργικό ή βρογχικό είναι άτοπο καθώς ο όρος «αλλεργικό» δηλώνει την αιτία και ο όρος «βρογχικό» το μέρος του σώματος που αυτό εμφανίζεται. Το άσθμα επομένως είναι πάντα βρογχικό καθώς δημιουργείται από τη σύσπαση και φλεγμονή των βρόγχων και αλλεργικό εφόσον η γενεσιουργός αιτία είναι κάποιο αλλεργιογόνο.

Επιπολασμός βρογχικού άσθματος

Το άσθμα αποτελεί μία συχνή νόσο για την Ελληνική επικράτεια με ποσοστά που προσεγγίζουν το 10% στις κεντρικές και νότιες περιοχές της χώρας. Το ποσοστό των ασθενών που πάσχουν από βρογχικό άσθμα και παρουσιάζουν θετικές δερματικές δοκιμασίες σε κοινά αλλεργιογόνα φτάνει το 80%.

Η ευαισθησία στα εισπνεόμενα αλλεργιογόνα μπορεί να είναι εποχιακή (ανθός ελιάς και διάφορες γύρεις) ή ολοετής (περδικάκι, ακάρεα, μύκητες, τρίχωμα σκύλου-γάτας κ.α).

Παθογένεια αλλεργικού άσθματος

Η ανάπτυξη του άσθματος ποικίλει και διάφοροι παράγοντες παίζουν ρόλο όπως το βάρος γέννησης, η κληρονομικότητα, οι λοιμώξεις σε παιδική ηλικία, η ατμοσφαιρική ρύπανση, κ.α.

Ένα μεγάλο ποσοστό των ασθενών με άσθμα έχει αλλεργική προδιάθεση σε ένα ή περισσότερα εισπνεόμενα αλλεργιογόνα που το ενεργοποιούν ή το επιδεινώνουν.

Η βασική αλληλουχία γεγονότων είναι η ενεργοποίηση του ανοσολογικού μηχανισμού κατά την οποία τα δενδριτικά κύτταρα του βρογχικού βλεννογόνου παρουσιάζουν το αλλεργιογόνο στα Τh2 λεμφοκύτταρα και αυτά ενεργοποιούν  τα Β λεμφοκύτταρα για την παραγωγή ανοσοσφαιρίνης IgE.

H διαδικασία αυτή δημιουργεί ανοσολογική μνήμη και σε επόμενη έκθεση του βρογχικού βλεννογόνου στο ίδιο αλλεργιογόνο οδηγεί σε ένα καταρράκτη έκλυσης φλεγμονωδών παραγόντων και αποκοκκίωση μαστοκυττάρων.

Ο ανωτέρω μηχανισμός προκαλεί άμεσα αλλά και απώτερα συμπτώματα της βρογχικής ασθματικής φλεγμονής από απλή ρινοεπιπεφυκίτιδα μέχρι σοβαρές ασθματικές κρίσεις.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα του άσθματος ποικίλλουν σε ένταση και διάρκεια και συνδέονται με μεταβλητή απόφραξη της ροής αέρα. Συνηθέστερα ο ασθενής νοιώθει:

• Δύσπνοια κυρίως στην  προσπάθεια
• Βάρος ή σφίξιμο πίσω από το στέρνο
• Βήχα παροξυσμικό
• Συριγμό κατά την εκπνοή

Τα συμπτώματα αυτά μπορούν να έχουν μεταβλητή ένταση κατά τη διάρκεια της ημέρας  - εβδομάδας – έτους. Η βρογχική φλεγμονή και η υπεραντιδραστικότητα των αεραγωγών μπορούν να συνεχίζουν να υπάρχουν ακόμα και όταν τα συμπτώματα απουσιάζουν.

Η μεταβλητότητα των συμπτωμάτων είναι χαρακτηριστικό του νοσήματος και της ιδιαιτερότητας του.

Μόνο με ειδικές δοκιμασίες ελέγχου της υπεραντιδραστικότητας των αεραγωγών μπορούμε να βεβαιωθούμε ότι το άσθμα εκλείπει.

Συνήθως υπάρχει μία ελάχιστη φλεγμονώδη συνιστώσα που παραμένει και περιμένει το επόμενο ερέθισμα αλλεργικό ή άλλο για να εκδηλωθεί. Τέτοιου είδους ερεθίσματα ενεργοποίησης και ανάπτυξης του άσθματος αναφέρονται παρακάτω:

Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη άσθματος

1.      Εκ του Οργανισμού

• Γενετική προδιάθεση
• Aτοπία
• Υπεραντιδραστικότητα των αεραγωγών
• Φύλο
• Φυλή/Eθνικότητα

2.      Από το Περιβάλλον

• Ενδοοικιακά αλλεργιογόνα
• Αλλεργιογόνα εξωτερικού χώρου
• Εργασιακοί παράγοντες  ευαισθητοποίησης
• Κάπνισμα
• Ατμοσφαιρική Ρύπανση
• Λοιμώξεις του αναπνευστικού
• Λοιμώξεις από παράσιτα
• Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες
• Μέγεθος-πλήθος μελών οικογένειας
• Διατροφή και φάρμακα
• Παχυσαρκία

Διάγνωση

Η διάγνωση του αλλεργικού άσθματος γίνεται με τη χρονική συσχέτιση της εμφάνισης των συμπτωμάτων με την έκθεση σε αλλεργιογόνο και ειδικές αναπνευστικές δοκιμασίες, όπως η σπιρομέτρηση.

Η διερεύνηση μπορεί να συμπληρωθεί από ειδικές  δερματικές δοκιμασίες νυγμών  (PRICK) ή ειδικά αντισώματα αίματος (RAST).

Το άσθμα κατηγοριοποιείται σε διαλείπων,  επίμονο, μέτριο και σοβαρό ανάλογα με τη συχνότητα και βαρύτητα των συμπτωμάτων και τα αποτελέσματα της σπιρομέτρησης. Η κατάταξη έχει σημασία καθώς με βάση αυτήν τροποποιείται η θεραπεία.

Θεραπευτικές επιλογές

Η θεραπεία του αλλεργικού άσθματος μπορεί να είναι απλή και να αφορά την αποφυγή του αλλεργιογόνου ή να αντιμετωπίζεται περιστασιακά με αντιαλλεργικά σκευάσματα και εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά και κορτικοειδή.

Τα αλλεργιογόνα όμως δεν είναι μόνο εποχιακά αλλά και ολοετή και σε αυτή την περίπτωση οι επιλογές είναι η σταθερή χρήση αντιασθματικής αγωγής και η απευαισθητοποίηση από το συγκεκριμένο αλλεργιογόνο.

Υπάρχουν όμως περιπτώσεις όπου τα αλλεργιογόνα είναι πολλαπλά και η μόνη αποτελεσματική θεραπεία όταν το άσθμα αποκτήσει ιδιαίτερη σοβαρότητα είναι η χρήση βιολογικών παραγόντων που αδρανοποιούν την  IGE ή τις  ιντερλευκίνες που είναι ουσίες που προάγουν την αλλεργική αντίδραση.

Συμπερασματικά

Το άσθμα και η αλλεργία είναι συνυφασμένα και η πλειονότητα των ασθματικών ασθενών επηρεάζεται από κάποιο εισπνεόμενο αλλεργιογόνο.

Τα εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά και κορτικοειδή αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο της θεραπείας και οι νέες βιολογικές θεραπείες με μονοκλωνικά αντισώματα δίνουν λύσεις σε δύσκολα περιστατικά σοβαρού άσθματος.

Νικόλαος Ζίας, MD, PhD, Πνευμονολόγος ΙΑΣΩ Γενική Κλινική