Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS)

Όλα τα δεδομένα που πρέπει να έχει μια γυναίκα στο μυαλό της για να αντιμετωπίσει αυτή την ορμονική διαταραχή.

Tο σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) είναι μια ορμονική διαταραχή κοινή μεταξύ των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Οι γυναίκες με PCOS μπορεί να έχουν σπάνια ή παρατεταμένη έμμηνο ρύση ή υπερβολικά αυξημένα επίπεδα ανδρικών ορμονών (ανδρογόνα). Οι ωοθήκες μπορεί να αναπτύξουν πολλές μικρές συλλογές υγρών (θυλάκια) και να μην απελευθερώνουν τακτικά ωάρια. Η ακριβής αιτία του PCOS είναι άγνωστη. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία μαζί με την απώλεια βάρους μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο μακροχρόνιων επιπλοκών, όπως ο διαβήτης τύπου 2 και οι καρδιακές παθήσεις.

Τα συμπτώματα

Τα σημεία και τα συμπτώματα του PCOS συχνά αναπτύσσονται γύρω από την πρώτη έμμηνο ρύση κατά την εφηβεία. Μερικές φορές το PCOS αναπτύσσεται αργότερα, για παράδειγμα, έπειτα από σημαντική αύξηση βάρους.

Τα σημεία και τα συμπτώματα του PCOS ποικίλλουν. Η διάγνωση του PCOS γίνεται όταν εμφανίσετε τουλάχιστον δύο από αυτά τα σημάδια:

➔ Ακανόνιστες περιόδους

Οι σπάνιοι, ακανόνιστοι ή παρατεταμένοι εμμηνορροϊκοί κύκλοι είναι το πιο κοινό σημάδι του PCOS. Για παράδειγμα, μπορεί να έχετε λιγότερες από εννέα περιόδους τον χρόνο, περισσότερες από 35 ημέρες μεταξύ των περιόδων και ασυνήθιστα βαριές περιόδους.

➔ Περίσσεια ανδρογόνων

Τα αυξημένα επίπεδα των ανδρικών ορμονών μπορεί να οδηγήσουν σε σωματικά σημάδια, όπως υπερβολική τριχοφυΐα στο πρόσωπο και το σώμα (υπερτρίχωση) και περιστασιακά σοβαρή ακμή και φαλάκρα ανδρικού τύπου.

➔ Πολυκυστικές ωοθήκες

Οι ωοθήκες σας μπορεί να είναι διευρυμένες και να περιέχουν ωοθυλάκια που περιβάλλουν τα ωάρια. Ως αποτέλεσμα, οι ωοθήκες μπορεί να μη λειτουργούν κανονικά. Τα σημεία και συμπτώματα PCOS είναι, συνήθως, πιο σοβαρά εάν είστε παχύσαρκοι.

Πότε να επισκεφτείτε τον γιατρό

Επισκεφθείτε τον γιατρό σας εάν έχετε ανησυχίες σχετικά με την έμμηνο ρύση σας, εάν αντιμετωπίζετε στειρότητα ή εάν έχετε σημάδια περίσσειας ανδρογόνων, όπως επιδείνωση της υπερτρίχωσης, ακμή και φαλάκρα ανδρικού τύπου.

Οι αιτίες

Η ακριβής αιτία του PCOS δεν είναι γνωστή. Παράγοντες που μπορεί να παίξουν ρόλο περιλαμβάνουν:

➔ Υπερβολική ινσουλίνη

Η ινσουλίνη είναι η ορμόνη που παράγεται στο πάγκρεας και επιτρέπει στα κύτταρα να χρησιμοποιούν ζάχαρη, την κύρια πηγή ενέργειας του σώματός σας. Εάν τα κύτταρά σας γίνουν ανθεκτικά στη δράση της ινσουλίνης, τότε τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα σας μπορεί να αυξηθούν και το σώμα σας μπορεί να παράγει περισσότερη ινσουλίνη.

Η περίσσεια ινσουλίνης μπορεί να αυξήσει την παραγωγή ανδρογόνων, προκαλώντας δυσκολία στην ωορρηξία. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες με PCOS έχουν έναν τύπο φλεγμονής χαμηλού βαθμού, που διεγείρει τις πολυκυστικές ωοθήκες να παράγου  ανδρογόνα, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα καρδιάς και αιμοφόρων αγγείων.

➔ Κληρονομικότητα

Η έρευνα δείχνει ότι ορισμένα γονίδια μπορεί να συνδέονται με το PCOS.

➔ Περίσσεια ανδρογόνων

Οι ωοθήκες παράγουν ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα ανδρογόνων, με αποτέλεσμα υπερτρίχωση και ακμή.

Οι επιπλοκές

Οι επιπλοκές του PCOS μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Υπογονιμότητα
• Διαβήτης κύησης ή υψηλή αρτηριακή πίεση που προκαλείται από εγκυμοσύνη
• Αποβολή ή πρόωρος τοκετός
• Μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα — μια σοβαρή ηπατική φλεγμονή που προκαλείται από συσσώρευση λίπους στο ήπαρ.
• Μεταβολικό σύνδρομο — ένα σύμπλεγμα καταστάσεων που περιλαμβάνουν υψηλή αρτηριακή πίεση, υψηλό σάκχαρο στο αίμα και μη φυσιολογικά επίπεδα χοληστερόλης ή τριγλυκεριδίων που αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου.
• Διαβήτης τύπου 2 ή προδιαβήτης
• Άπνοια ύπνου
• Κατάθλιψη, άγχος και διατροφικές διαταραχές
• Μη φυσιολογική αιμορραγία της μήτρας
• Καρκίνος της επένδυσης της μήτρας (καρκίνος του ενδομητρίου).

Η παχυσαρκία σχετίζεται με PCOS και μπορεί να επιδεινώσει τις επιπλοκές της διαταραχής.

Η διάγνωση

Δεν υπάρχει τεστ για την οριστική διάγνωση PCOS. Ο γιατρός σας είναι πιθανό να ξεκινήσει με μια συζήτηση του ιατρικού σας ιστορικού, συμπεριλαμβανομένων των περιόδων εμμήνου ρύσεως και των αλλαγών βάρους. Μια φυσική εξέταση θα περιλαμβάνει έλεγχο για σημάδια υπερβολικής τριχοφυΐας, αντίσταση στην ινσουλίνη και ακμή.

Ο γιατρός σας μπορεί στη συνέχεια να συστήσει:

➔ Εξετάσεις Αίματος

Το αίμα σας μπορεί να αναλυθεί για να μετρηθούν τα επίπεδα ορμονών. Αυτή η δοκιμή μπορεί να αποκλείσει πιθανές αιτίες ανωμαλιών της εμμήνου ρύσεως ή περίσσειας ανδρογόνων που μιμείται το PCOS.

Μπορεί να κάνετε πρόσθετη εξέταση αίματος για τη μέτρηση της ανοχής στη γλυκόζη και των επιπέδων χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων νηστείας.

➔ Υπερηχογράφημα

Ο γιατρός σας ελέγχει την εμφάνιση των ωοθηκών σας και το πάχος του ενδομητρίου της μήτρας σας με διακολπικό υπέρηχο. Εάν έχετε διάγνωση PCOS, ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει πρόσθετες εξετάσεις για επιπλοκές.

Αυτές οι εξετάσεις μπορούν να περιλαμβάνουν:

• Περιοδικούς ελέγχους της αρτηριακής πίεσης, της ανοχής στη γλυκόζη και των επιπέδων χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων.
• Έλεγχο για κατάθλιψη και άγχος.
• Έλεγχο για αποφρακτική άπνοια ύπνου.

Η θεραπεία

Η θεραπεία PCOS εστιάζει στη διαχείριση των ατομικών σας ανησυχιών, όπως η υπογονιμότητα, η υπερτρίχωση, η ακμή ή η παχυσαρκία. Η συγκεκριμένη θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει αλλαγές στον τρόπο ζωής ή φαρμακευτική αγωγή.

➔ Αλλαγές τρόπου ζωής

Ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει απώλεια βάρους, μέσω μιας δίαιτας χαμηλών θερμίδων, σε συνδυασμό με μέτρια άσκηση. Ακόμη και μια μέτρια μείωση του βάρους σας -για παράδειγμα η απώλεια 5% του σωματικού σας βάρους- μπορεί να βελτιώσει την κατάστασή σας.

Η απώλεια βάρους μπορεί, επίσης, να αυξήσει την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων που συνιστά ο γιατρός σας για το PCOS και μπορεί να βοηθήσει με τη στειρότητα.

➔ Φάρμακα

Για να ρυθμίσετε τον εμμηνορροϊκό σας κύκλο, ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει:

Συνδυαστικά αντισυλληπτικά χάπια

Τα χάπια που περιέχουν οιστρογόνα και προγεστίνη μειώνουν την παραγωγή ανδρογόνων και ρυθμίζουν τα οιστρογόνα. Η ρύθμιση των ορμονών σας μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρκίνου του ενδομητρίου και να διορθώσει την ανώμαλη αιμορραγία, την υπερβολική τριχοφυΐα και την ακμή. Αντί για χάπια, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα δερματικό έμπλαστρο ή κολπικό δακτύλιο που περιέχει συνδυασμό οιστρογόνων και προγεστίνης.

Θεραπεία με προγεστίνη

Η λήψη προγεστίνης για 10 έως 14 ημέρες κάθε έναν έως δύο μήνες μπορεί να ρυθμίσει τις περιόδους σας και να προστατεύσει από τον καρκίνο του ενδομητρίου. Η θεραπεία με προγεστίνη δεν βελτιώνει τα επίπεδα ανδρογόνων και δεν θα αποτρέψει την εγκυμοσύνη. Το μίνι χάπι μόνο με προγεστίνη ή η ενδομήτρια συσκευή που περιέχει προγεστίνη είναι μια καλύτερη επιλογή εάν επιθυμείτε επίσης να αποφύγετε την εγκυμοσύνη.

Για να σας βοηθήσει να έχετε ωορρηξία, ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει:

Κλομιφαίνη

Αυτό το από του στόματος φάρμακο κατά των οιστρογόνων λαμβάνεται κατά το πρώτο μέρος του εμμηνορροϊκού σας κύκλου.

Λετροζόλη (Femara)

Αυτή η θεραπεία για τον καρκίνο του μαστού μπορεί να λειτουργήσει για την τόνωση των ωοθηκών.

Μετφορμίνη

Αυτό το από του στόματος φάρμακο για τον διαβήτη τύπου 2 βελτιώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη και μειώνει τα επίπεδα ινσουλίνης. Εάν δεν μείνετε έγκυος χρησιμοποιώντας κλομιφαίνη, ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει την προσθήκη μετφορμίνης. Εάν έχετε προδιαβήτη, η μετφορμίνη μπορεί επίσης να επιβραδύνει την εξέλιξη σε διαβήτη τύπου 2 και να βοηθήσει στην απώλεια βάρους.

Γοναδοτροπίνες

Αυτά τα ορμονικά φάρμακα χορηγούνται με ένεση.

Για να μειώσετε την υπερβολική τριχοφυΐα, ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει:

Αντισυλληπτικά χάπια

Αυτά τα χάπια μειώνουν την παραγωγή ανδρογόνων που μπορεί να προκαλέσει υπερβολική τριχοφυΐα.

Σπιρονολακτόνη (Aldactone)

Αυτό το φάρμακο εμποδίζει τις επιδράσεις των ανδρογόνων στο δέρμα. Η σπιρονολακτόνη μπορεί να προκαλέσει γενετικές ανωμαλίες, επομένως απαιτείται αποτελεσματική αντισύλληψη κατά τη λήψη αυτού του φαρμάκου. Δεν συνιστάται εάν είστε έγκυος ή σχεδιάζετε να μείνετε έγκυος.

Εφλορνιθίνη (Vaniqa)

Αυτή η κρέμα μπορεί να επιβραδύνει την τριχοφυΐα του προσώπου στις γυναίκες.

Ηλεκτρόλυση

Μια μικροσκοπική βελόνα εισάγεται σε κάθε θύλακα της τρίχας. Η βελόνα εκπέμπει έναν παλμό ηλεκτρικού ρεύματος για να βλάψει και τελικά να καταστρέψει το ωοθυλάκιο. Μπορεί να χρειαστείτε πολλές θεραπείες.

Για να μειώσετε τις επιπτώσεις του PCOS, προσπαθήστε να:

Διατηρήσετε ένα υγιές βάρος

Η απώλεια βάρους μπορεί να μειώσει τα επίπεδα ινσουλίνης και ανδρογόνων και μπορεί να αποκαταστήσει την ωορρηξία. Ρωτήστε τον γιατρό σας σχετικά με ένα πρόγραμμα ελέγχου βάρους και συναντηθείτε τακτικά με έναν διαιτολόγο για βοήθεια στην επίτευξη των στόχων απώλειας βάρους.

Περιορίστε τους υδατάνθρακες

Οι δίαιτες χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και υψηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες μπορεί να αυξήσουν τα επίπεδα ινσουλίνης. Ρωτήστε τον γιατρό σας για μια δίαιτα χαμηλή σε υδατάνθρακες, εάν έχετε PCOS. Επιλέξτε σύνθετους υδατάνθρακες, οι οποίοι ανεβάζουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα σας πιο αργά.

Να είστε δραστήρια

Η άσκηση βοηθά στη μείωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Εάν έχετε PCOS, η αύξηση της καθημερινής σας δραστηριότητας και η συμμετοχή σε ένα τακτικό  πρόγραμμα άσκησης μπορεί να θεραπεύσει ή ακόμα και να αποτρέψει την αντίσταση στην ινσουλίνη και να σας βοηθήσει να διατηρήσετε το βάρος σας υπό έλεγχο και να αποφύγετε την ανάπτυξη διαβήτη.

Η προετοιμασία για το ραντεβού σας

Μπορεί να παραπεμφθείτε σε ειδικό γυναικείας αναπαραγωγικής ιατρικής (γυναικολόγο), ειδικό σε ορμονικές διαταραχές (ενδοκρινολόγο) ή ειδικό υπογονιμότητας (ενδοκρινολόγος αναπαραγωγής).

Ακολουθούν ορισμένες πληροφορίες που θα σας βοηθήσουν να προετοιμαστείτε για το ραντεβού σας.

Τι μπορείτε να κάνετε

• - Καταγράψτε τα συμπτώματα που έχετε και για πόσο καιρό.
• - Καταγράψτε όλα τα φάρμακα, τις βιταμίνες και τα συμπληρώματα που παίρνετε, συμπεριλαμβανομένων των δόσεων.
• - Καταγράψτε βασικές προσωπικές και ιατρικές πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένων άλλων καταστάσεων, πρόσφατων αλλαγών στη ζωή και στρεσογόνων παραγόντων.
• - Προετοιμάστε ερωτήσεις για να ρωτήσετε τον γιατρό σας.
• - Κρατήστε αρχείο των εμμηνορροϊκών σας κύκλων.

Για το PCOS, μερικές βασικές ερωτήσεις που πρέπει να κάνετε στον γιατρό σας περιλαμβάνουν:

• Τι εξετάσεις προτείνετε;
• Πώς επηρεάζει το PCOS την ικανότητά μου να μείνω έγκυος;
• Ποια φάρμακα προτείνετε για να βελτιώσω τα συμπτώματα ή την ικανότητά μου να συλλάβω;
• Ποιες τροποποιήσεις στον τρόπο ζωής μου προτείνετε για να βελτιώσω τα συμπτώματα ή την ικανότητά μου να συλλάβω;
• Ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του PCOS στην υγεία;
• Έχω άλλες ιατρικές παθήσεις. Πώς μπορώ να τα διαχειριστώ καλύτερα μαζί;

Κατά τη διάρκεια του ραντεβού σας, μη διστάσετε να κάνετε άλλες ερωτήσεις όπως σας προκύπτουν.

Ολυμπία Παππά, Χειρουργός-Μαιευτήρας/Γυναικολόγος, Συνεργάτης ΙΑΣΩ