Ανοιξιάτικες Αλλεργίες στους Ενήλικες: Μπορούν να προληφθούν

Η άνοιξη είναι πανέμορφη, αλλά είναι και η εποχή του έτους με τις πολλές αλλεργίες. Περίπου το 30% των ενηλίκων και το 40% των παιδιών/εφήβων παρουσιάζουν ανοιξιάτικες αλλεργίες γνωστές και ως εποχική αλλεργία.

Πώς εκδηλώνονται και  πού οφείλονται;

Η εποχική αλλεργία μπορεί να εκδηλώνεται ως αλλεργική ρινίτιδα (πυρετός εκ χόρτου) με πταρμούς, ρινική συμφόρηση, καταρροή, κνησμό (φαγούρα) μύτης, ουρανίσκου, λαιμού, ώτων, ως αλλεργική επιπεφυκίτιδα με ερυθρότητα, δακρύρροια και σπανιότερα οίδημα βλεφάρων, ως αλλεργικό άσθμα με βήχα, συρίττουσα αναπνοή, δύσπνοια και ως αλλεργία από το δέρμα με κνησμό και διάφορα εξανθήματα.

Τα συμπτώματα αυτά συχνά επηρεάζουν την ποιότητα ζωής και την αποδοτικότητα των αλλεργικών ατόμων ιδιαίτερα αν συνοδεύονται από γενική κατάπτωση του οργανισμού με κόπωση και αδιαθεσία.

Το πιο συχνό αίτιο της εποχικής αλλεργίας είναι η γύρη, πολύ μικρά σωματίδια (κόκκοι) που ελευθερώνονται από τα ανθοφορούντα φυτά και μεταφέρονται με τον άνεμο ή τα έντομα για τη γονιμοποίηση άλλων φυτών του ίδιου είδους.

Οι αερομεταφερόμενοι  γυρεόκοκκοι προσπίπτουν  πάνω στα μάτια, το ρινικό βλεννογόνο, τους πνεύμονες και το δέρμα ενός ατόμου όπου αρχίζουν την αλλεργική φλεγμονή μια αλυσιδωτή αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Το ανοσοποιητικό μας σύστημα ελέγχει την άμυνα του οργανισμού. Στο άτομο που έχει αλλεργία στη γύρη το ανοσοποιητικό βλέπει το γυρεόκοκκο ως απειλή  και υπεραντιδρά με την παραγωγή εναντίον του ενός αντισώματος που λέγεται ανοσοσφαιρίνη Ε (immunoglobulin E, IgE).

Τα αντισώματα αυτά προσκολλώνται σε ειδικά κύτταρα, τα μαστοκύτταρα που βρίσκονται σε αφθονία στα σημεία επαφής μας με το περιβάλλον (μάτια, μύτη, πνεύμονες, δέρμα).

Στην επόμενη έκθεση του αλλεργικού ατόμου στη γύρη, οι γυρεόκοκκοι ενώνονται με το IgE αντίσωμα  και το σύμπλεγμα ενεργοποιεί το μαστοκύτταρο που απελευθερώνει χημικές ουσίες τύπου ισταμίνης με αποτέλεσμα την αλλεργική αντίδραση και τα συμπτώματά που προκαλεί. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι όχι όλες οι αλλεργικές δερματικές αντιδράσεις προκαλούνται από τη γύρη.

Η αλλεργική εποχική κνίδωση και λιγότερο το αγγειοοίδημα με πομφούς στο δέρμα και οίδημα βλεφάρων και χειλέων, συνήθως οφείλεται στα αεροαλλεργιογόνα  και είναι ένα συχνό φαινόμενο την άνοιξη.

Η φυτο - φωτοδερματίτιδα όπου σε ορισμένα σημεία του δέρματος παρατηρείται ερυθρότητα που σταδιακά αλλάζει χρώμα μέχρι μελανό, οφείλεται στο συνδυασμό επαφής μας με αγριόχορτα ή με εσπεριδοειδή δένδρα και την έκθεση στον ήλιο.

Το πολύμορφο εκ φωτός εξάνθημα είναι μία αλλεργική αντίδραση όπου κατά την πρώτη έκθεσή του στον ήλιο το δέρμα αντιλαμβάνεται την υπεριώδη ακτινοβολία Α και Β ως εχθρό και παράγει αντισώματα εναντίον της με αποτέλεσμα  σε μικρό χρονικό διάστημα να εμφανίζεται ερυθρότητα και κνησμός στα σημεία που έχουν εκτεθεί στον ήλιο, αν και μπορεί να επεκτείνεται και στα καλυμμένα με ρούχα μέρη του δέρματος.

Τέλος η φωτοαλλεργική δερματίτιδα, ήπια ερυθρότητα με κνησμό ίσως και φυσαλίδες  που μπορεί να επεκτείνονται και στα καλυμμένα μέρη του δέρματος, οφείλεται στο συνδυασμό έκθεσης στην υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία του δέρματος με προηγηθείσα χρήση τοπικών σκευασμάτων π.χ. αντηλιακών, συνήθως σε άτομα με αλλεργική προδιάθεση.

Ποια χαρακτηριστικά της γύρης είναι σημαντικά για τη λήψη προληπτικών μέτρων;

Οι αερομεταφερόμενες γύρεις  είναι αυτές που προκαλούν την εποχική Αλλεργία.

Οι γύρεις από τα φυτά με χρωματιστά λαμπερά άνθη π.χ. τριαντάφυλλα δεν ευθύνονται για τις ανοιξιάτικες αλλεργίες γιατί η μεταφορά της γύρης τους για τη γονιμοποίηση γίνεται μέσω των εντόμων. Κάθε φυτό έχει περίοδο ανθοφορίας που δεν διαφέρει πολύ από έτος σε έτος. Ο καιρός όμως μπορεί να επηρεάσει την ποσότητα της  γύρης στον αέρα σε κάθε στιγμή.

Οι γύρεις ταξιδεύουν μεγάλες αποστάσεις και το επίπεδό τους διαφέρει από μέρα σε μέρα και κατά τη διάρκεια της ημέρας. Το υψηλότερο επίπεδο είναι τις πρωινές ώρες, 5:00 πμ – 10:00 πμ, ιδιαίτερα τις ζεστές, ξηρές ημέρες με άνεμο ενώ το χαμηλότερο επίπεδο παρατηρείται τις κρύες, βροχερές, υγρές περιόδους.

Το είδος των γύρεων διαφέρει από χώρα σε χώρα και μεταξύ περιοχών της ίδιας χώρας. Στην Ελλάδα η εποχική αλλεργία προκαλείται κυρίως από τη γύρη των δένδρων (κυπαρίσσι, ελιά τα πιο συχνά), γύρη των αγρωστωδών (αγριόχορτα, γρασίδια, δημητριακά) και γύρη ζιζανίων (περδικάκι, αρτεμισία και άλλα).

Η περίοδος ανθοφορίας αρχίζει συνήθως Ιανουάριο, Φεβρουάριο και τελειώνει αρχές Ιουνίου με μία μικρότερη έξαρση το Φθινόπωρο, Σεπτέμβριο, Οκτώβριο. Κάποια αλλεργιογόνα φυτά π.χ. το περδικάκι και μερικά γρασίδια μπορεί να ανθοφορούν καθ’ όλη σχεδόν τη διάρκεια του έτους ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες όπως στα νησιά με ήπιο κλίμα π.χ.  Κρήτη, Ρόδος.

Άτομα με πολλαπλές αλλεργικές ευαισθησίες έχουν μεγαλύτερη εποχή και πιο έντονα συμπτώματα.

Μπορεί να αντιμετωπισθεί η εποχική αλλεργία;

Οι ανοιξιάτικες αλλεργίες μπορούν να αντιμετωπισθούν επιτυχώς με τη σωστή διάγνωση (λήψη λεπτομερούς ιστορικού από τον θεράποντα ιατρό, ταυτοποίηση των υπεύθυνων αλλεργιογόνων με τη διενέργεια των ειδικών δερματικών δοκιμασιών στα αεροαλλεργιογόνα, τον προσδιορισμό των ειδικών IgE αντισωμάτων στον αίμα) και τη χορήγηση της κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής.

Η θεραπευτική αγωγή περιλαμβάνει την φαρμακευτική αγωγή για την ανακούφιση των συμπτωμάτων και την ειδική ανοσοθεραπεία που είναι και η πιο ριζική

Μπορούμε να προφυλαχθούμε από τις ανοιξιάτικες αλλεργίες;

Δεν υπάρχει δυνατότητα πρόληψης της ανάπτυξης των εποχικών αλλεργιών. Όμως, αν έχουν εμφανισθεί τα συμπτώματα της εποχικής αλλεργίας, η λήψη κάποιων μέτρων  μπορεί να μειώσει αρκετά την ένταση των συμπτωμάτων και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής.

Φυσικά και φαρμακευτικά μέτρα:

Πλύσεις με υπέρτονο ή ισότονο φυσιολογικό ορό με χρήση πουάρ ή ειδικές συσκευές, για την απομάκρυνση της βλέννης και της γύρης από την ρινική κοιλότητα και τα παραρρίνια.

Έναρξη της θεραπείας που έχει καθορισθεί από τον θεράποντα ιατρό ΠΡΙΝ την έναρξη της εποχής της ανθοφορίας.

Περιβαλλοντικά μέτρα για την αποφυγή της γύρης:

Περιορισμός  των κινήσεων εκτός σπιτιού τις πρωινές ώρες ιδιαίτερα στις θερμές, ξηρές ημέρες με άνεμο, εφόσον αυτό είναι εφικτό, μειώνει σημαντικά τα συμπτώματα.

Η συστηματική καταγραφή του αριθμού των γυρεοκόκκων ανά τετραγωνικό μέτρο αέρος και η καθημερινή αναφορά τους σε συνδυασμό με την ημερήσιο δελτίο πρόγνωσης του καιρού είναι πολύ χρήσιμο μέτρο και χρησιμοποιείται ευρέως στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης.

Δυστυχώς στην Ελλάδα με εξαίρεση τη Θεσσαλονίκη δεν είναι ακόμη διαθέσιμη αυτή η υπηρεσία. Όταν η γύρη στην ατμόσφαιρα είναι πολύ αυξημένη, συνιστάται η ενδοοικιακή παραμονή στο μέτρο του δυνατού και η εκτέλεση εξωτερικών εργασιών κατά προτίμηση μετά από βροχή.

Κρατήστε τις πόρτες και τα παράθυρα κλειστά τους ανοιξιάτικους μήνες στο σπίτι και στο αυτοκίνητο. Η χρήση HEPA για τον καθαρισμό του ενδοοικιακού αέρα είναι αποτελεσματική όπως είναι και ο συχνός καθαρισμός των φίλτρων και όλων των επιφανειών όπου μπορεί να παγιδεύονται οι γυρεόκοκκοι.

Χρήση ηλεκτρικής σκούπας τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα με χρήση μάσκας για την αποφυγή εισπνοής της γύρης κατά το καθάρισμα των χαλιών.

Γενικά αποφυγή επαφής με ανθρώπους ή κατοικίδια ζώα που έχουν παραμείνει για μεγάλο διάστημα εκτός σπιτιού. Χρήση γυαλιών για προστασία των ματιών και ενδεχομένως χρήση μάσκας προσώπου όταν η γύρη είναι πολύ αυξημένη. Μετά την επιστροφή στο σπίτι, πλύσιμο χεριών και προσώπου και αλλαγή ρούχων.

Μπάνιο και λούσιμο μαλλιών πριν την κατάκλιση. Συχνό πλύσιμο ρούχων και κλινοσκεπασμάτων με στέγνωμα κατά προτίμηση ενδοοικιακά ή με χρήση στεγνωτήρα.

Για τα άτομα με δερματική εποχική αλλεργία συνιστάται η αποφυγή επαφής με τα φυτά κυρίως αγρωστώδη και ζιζάνια π.χ. αγριόχορτα, γρασίδια, περδικάκι, αποφυγή έκθεσης στον ήλιο κυρίως στην αρχή της άνοιξης και η χρήση των κατάλληλων αντιηλιακών από πολύ νωρίς, κατά προτίμηση πριν την έναρξη της εποχής.

Τέλος συμβουλευθείτε τον θεράποντα ιατρό σας αν η ειδική ανοσοθεραπεία είναι κατάλληλη για εσάς γιατί είναι η πιο αποτελεσματική προληπτική αγωγή για την εποχική αναπνευστική αλλεργία, εφόσον γίνει η σωστή επιλογή του ασθενούς και των αλλεργιογόνων από τον ειδικό ιατρό.

Επίσης να θυμάστε ό,τι για το καλύτερο αποτέλεσμα, η χρήση της φαρμακευτικής αγωγής που σας έχει χορηγηθεί για την ανακούφιση των συμπτωμάτων πρέπει να λαμβάνεται συνεχώς καθ’ όλη τη διάρκεια της άνοιξης και όχι μόνο με την εμφάνιση του συμπτώματος.

Παρ’ όλα αυτά θα πρέπει να ενημερωθεί ότι δεν πραγματοποιείται και δεν γίνεται οτιδήποτε χωρίς να δημιουργηθεί.

Φωτεινή Σαξώνη – Παπαγεωργίου, Αλλεργιολόγος, Επιστημονική Διευθύντρια Αλλεργιολογικού Τμήματος ΙΑΣΩ Γενική Κλινική, Διευθύντρια Αλλεργιολογικού Τμήματος ΙΑΣΩ Παίδων, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδιατρικής Αλλεργιολογίας ΕΚΠΑ