Παθήσεις ορθοπρωκτικής περιοχής στην κύηση και στη λοχεία

Στέλιος Γαβριήλ,
Γενικός Χειρουργός,
Διευθυντής Α΄ Χειρουργικής Κλινικής ΙΑΣΩ

Καμία γυναίκα δεν επιθυμεί να συνδέσει την περίοδο της μητρότητας με πόνο και δυσφορία. Ωστόσο, συγκεκριμένες παθολογικές καταστάσεις ανατρέπουν τις φυσιολογικές λειτουργίες και ταλαιπωρούν τον οργανισμό. Ποιες οι τελευταίες ιατρικές οδηγίες για μια γυναίκα που πάσχει;

Η εγκυμοσύνη αποτελεί μοναδική χρονική περίοδο στη ζωή της γυναίκας. Το γυναικείο σώμα, υπό την επίδραση των ορμονών της κύησης, προετοιμάζεται αφενός μεν να φιλοξενήσει, να θρέψει και να προφυλάξει το έμβρυο μέχρι τον τοκετό, αλλά και μετά από αυτόν, αφετέρου δε προσαρμόζεται στην πρωτόγνωρη γι’ αυτό νέα κατάσταση. Πολλές φορές, αυτές οι αλλαγές, συνδυαζόμενες με τροποποιήσεις των κοινωνικών και διαιτητικών συνηθειών, προκαλούν δυσάρεστες καταστάσεις που οφείλονται σε παθήσεις της ορθοπρωκτικής περιοχής.

Οι καταστάσεις αυτές, που είναι συχνότερες στο 3ο τρίμηνο της κύησης και μετά τον τοκετό, αφορούν αιμορροϊδοπάθεια, θρόμβωση αιμορροΐδων, ραγάδες πρωκτού σε ποσοστά 44-68% και σπανιότερα ακράτεια κοπράνων. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων (>95%) προδιαθεσικός παράγοντας είναι η επίμονη δυσκοιλιότητα.

Η δυσκοιλιότητα της εγκυμοσύνης συνήθως οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων, όπως  ορμονικές αλλαγές, μειωμένη φυσική δραστηριότητα, τροποποίηση στις διατροφικές συνήθειες και διόγκωση της μήτρας, που ασκεί πίεση στο έντερο και προκαλεί μειωμένη εντερική κινητικότητα. Επιπλέον επιβαρυντικοί παράγοντες είναι η λήψη συμπληρωμάτων σιδήρου και οι αλλαγές στις κοινωνικές συνήθειες χρήσης τουαλέτας (αποφυγή χρήσης τουαλέτας σε δημόσιους ή κοινόχρηστους χώρους ή και αναστολή της ανάγκης αφόδευσης για αργότερα).

Αιμορροϊδοπάθεια

Οι αιμορροΐδες αποτελούν φλεβικούς σχηματισμούς της πρωκτικής περιοχής οι οποίοι εξυπηρετούν τη φυσιολογική διαδικασία της αφόδευσης και εγκράτειας. Κατά την εγκυμοσύνη διογκώνονται λόγω της επίδρασης των ορμονών, της πυελικής φλεβικής συμφόρησης, της παρατεταμένης καθιστικής ζωής, της αύξησης του σωματικού βάρους και, κυρίως, λόγω της δυσκοιλιότητας. Επίσης, επιδεινώνονται σε περιπτώσεις έντονης και παρατεταμένης διαδικασίας εξώθησης σε φυσιολογικό τοκετό, όπου παρατηρούνται και περιστατικά θρόμβωσής τους, κατά την άμεση περίοδο της λοχείας. Συνήθως, οι ασθενείς αναφέρουν συμπτώματα όπως φαγούρα, περιεδρικό ερεθισμό, ήπιο άλγος κατά την αφόδευση και απώλεια ζωηρού ερυθρού αίματος μετά την κένωση.

Το πρώτο και ουσιαστικότερο βήμα στην αντιμετώπιση της αιμορροϊδοπάθειας στην εγκυμοσύνη αποτελεί η εξάλειψη της δυσκοιλιότητας, όπως αυτή αναλύεται παρακάτω. Επιπλέον μέτρα που μπορεί να ληφθούν είναι η χρήση χλιαρών εδρόλουτρων για 20 λεπτά, πρωκτικών αλοιφών που είναι ασφαλείς για χρήση σε εγκύους και δεν περιέχουν κορτιζόνη, ειδικών μαλακών καθισμάτων, ανάπαυση στην αριστερή πλευρά και τοπική χρήση ψυχρών επιθεμάτων ή κομπρεσών.  Σπανιότερα, και σε πολύ έντονα συμπτώματα  ή σε μεγάλη αιμορραγία, μπορεί να χρειαστεί χειρουργική παρέμβαση, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις η αιμορροϊδοπάθεια υποχωρεί σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά τον τοκετό. Επίσης, εάν παρατηρηθεί εκτεταμένη θρόμβωση αιμορροΐδων μετά τον τοκετό, τότε είναι πιθανό να χρειαστεί χειρουργική παρέμβαση.

Ραγάδες του πρωκτού

Συνδέονται με πολύ επώδυνες καταστάσεις και με τη σειρά τους έχουν ως γενεσιουργό αιτία την έντονη δυσκοιλιότητα, όπου η διέλευση πολύ ογκωδών και σκληρών κοπράνων διά του πρωκτικού σφικτήρα προκαλεί τραυματισμό του βλεννογόνου. Ραγάδα μπορεί να εμφανιστεί με ή χωρίς την παρουσία αιμορροϊδοπάθειας και, συνήθως, παρουσιάζεται με μικρή απώλεια αίματος και πολύ έντονο και διαξιφιστικό πρωκτικό άλγος που επεκτείνεται σε όλο το περίνεο, και καμιά φορά και στους γλουτούς. Αυτός ο χαρακτηριστικός πόνος διαρκεί από 15 λεπτά έως και μερικές ώρες μετά την κένωση και οφείλεται, κυρίως, στον αντιδραστικό έντονο σπασμό του σφικτήρα του πρωκτού.

Όπως και στην αιμορροϊδοπάθεια ο τρόπος πρόληψης και αντιμετώπισης των ραγάδων αφορά στην εξάλειψη της δυσκοιλιότητας. Επιπλέον, τα ζεστά εδρόλουτρα ανακουφίζουν και δρουν θεραπευτικά αφού προκαλούν χαλάρωση των μυών του περινέου και βοηθούν στη διακοπή του φαύλου κύκλου τραυματισμού - σπασμού σφικτήρα - αναστολής κένωσης λόγω άλγους – δυσκοιλιότητας. Συμπληρωματικά, θεραπευτική επίδραση έχουν αλοιφές και υπόθετα που περιέχουν επουλωτικούς παράγοντες, όπως υαλουρονικό οξύ, ενώ πρέπει να αποφεύγονται αντίστοιχα σκευάσματα που περιέχουν κορτικοστεροειδή. Χειρουργική παρέμβαση είναι αναγκαία μόνο σε περιπτώσεις που δεν ανταποκρίνονται στην αγωγή και παρουσιάζουν έντονη συμπτωματολογία.

Αντιμετωπίζοντας τη δυσκοιλιότητα

Επομένως, διαπιστώνουμε ότι γενεσιουργός αιτία των παθήσεων της ορθοπρωκτικής περιοχής την περίοδο της εγκυμοσύνης είναι κυρίως η δυσκοιλιότητα. Η επιτυχής αντιμετώπισή της προλαμβάνει και εξομαλύνει αυτές τις καταστάσεις. Παρακάτω παραθέτουμε μερικές πρακτικές συμβουλές για την πρόληψη, βελτίωση και αντιμετώπιση αυτής της διαταραχής των κενώσεων:

• Διατροφική προσαρμογή με αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών, φρούτων, λαχανικών, δημητριακών ολικής άλεσης και σπόρων.
• Επαρκής λήψη νερού και υγρών, με στόχο την πολύ καλή ενυδάτωση του οργανισμού (8-10 ποτήρια κάθε μέρα).
• Ενίσχυση του χρόνου για καθημερινή φυσική δραστηριότητα και άσκηση, όπως περπάτημα, κολύμπι, γιόγκα για εγκύους κ.λπ.
• Εξοικονόμηση χρόνου για χρήση τουαλέτας όποτε υπάρχει ανάγκη, με σύσταση να αποφεύγεται η αναστολή της κένωσης για αργότερα, καθώς αυτό προκαλεί αφυδατωμένα και σκληρά κόπρανα.
• Λήψη τροφών πλούσιων σε σίδηρο (κόκκινο κρέας, ψάρια, σπανάκι, όσπρια, σπόρια, κινόα, μπρόκολο, μαύρη σοκολάτα), με στόχο την αποφυγή λήψης συμπληρωμάτων διατροφής σιδήρου, τα οποία προκαλούν δυσκοιλιότητα.
• Χρήση ήπιων μαλακτικών των κοπράνων, όποτε αυτά είναι αναγκαία.

Η εγκυμονούσα γυναίκα καλό είναι να ενημερώσει τον γιατρό της εάν παρουσιάζει συχνά επεισόδια δυσκοιλιότητας, που επιμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα και τα οποία δεν βελτιώνονται παρά την εφαρμογή των ανωτέρω συμβουλών. Τέλος, η παρουσία αίματος στα κόπρανα, καθώς και η εμφάνιση  πόνου ή ψηλαφητών μορφωμάτων στην περιπρωκτική περιοχή δεν πρέπει να αγνοούνται, αλλά να αναφέρονται στον ιατρό.

Αφιερώστε χρόνο στον εαυτό σας και αφουγκραστείτε το σώμα σας και τις ανάγκες του.