Τα πλεονεκτήματα της προγεννητικής διάγνωσης της σχιστίας
Σπύρος Α. Λαζάρου
MD, Χειρουργός Πλαστικής Κρανιογναθοπροσωπικής
Διευθυντής Κέντρου Κρανιογναθοπροσωπικής Χειρουργικής ΙΑΣΩ Παίδων
Πριν από την έλευση της προγεννητικής διάγνωσης των σχιστιών, η γέννηση ενός παιδιού με χειλεοσχιστία και υπερωιοσχιστία, ιδιαίτερα με πλήρη αμφοτερόπλευρη χειλεοσχιστία με σοβαρή πρόπτωση μεσογνάθιου, αποτελούσε συγκλονιστικό συμβάν για την οικογένεια, αλλά και το προσωπικό του νοσοκομείου.
Η περίπτωση χειλεοσχιστίας καταρράκωνε τα όνειρα και τις ελπίδες της οικογένειας. Οι αδύναμες σχέσεις δέχονταν πίεση και τα οικογενειακά προβλήματα που υπέβοσκαν αναδύονταν. Από την εμπειρία μου σε περισσότερες από 1.100 περιπτώσεις χειλεοσχιστίας, όχι σπάνια αυτό έχει καταλήξει σε έντονες οικογενειακές διαμάχες και διαζύγιο.
Στην ελληνική κουλτούρα και γλώσσα, το πρόσωπο (person) προσδιορίζεται από το πρόσωπο, καθώς η λέξη και για τα δύο (person/face) είναι η ίδια, και η σημασία ενός φυσιολογικού προσώπου για το πρόσωπο δεν μπορεί να υπερεκτιμηθεί. Η παροχή άμεσης αποκατάστασης της χειλεοσχιστίας στα νεογνά, συμβάλλει σημαντικά στην εκτόνωση της αρχικής έντασης για την οικογένεια. Το παιδί μπορεί να τραφεί καλύτερα, ακόμη και να θηλάσει, ενώ επιστρέφει στο σπίτι πιο γρήγορα και με φυσιολογική όψη. Παρόλα αυτά, η έλευση της προγεννητικής διάγνωσης μάς προσφέρει ακόμη πιο σημαντικά πλεονεκτήματα. Αφενός, η τραυματική εμπειρία της διάγνωσης μετατίθεται 2-3 μήνες πριν, αλλά χωρίς απεικόνιση, και με τον προσεκτικό χειρισμό από τον ιατρό που κάνει τη διάγνωση το πλήγμα είναι λιγότερο σοβαρό. Η άμεση παραπομπή της οικογένειας σε εμένα για συζήτηση, κάτι το οποίο προγραμματίζω το συντομότερο δυνατό, επιτρέπει μια ήρεμη συνομιλία σε λογικό πλαίσιο σχετικά με τη σχιστία και το πιθανό πλάνο θεραπείας που περιλαμβάνει την επιλογή της άμεσης επανόρθωσης στο νεογνό. Οι φωτογραφίες πριν και μετά που δείχνω στην οικογένεια ασκούν σημαντική επίδραση, καθώς τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται έχουν βελτιωθεί πλέον σημαντικά λόγω της υψηλής εξειδίκευσης που προσφέρουμε.
Είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς ότι η σχιστία από μόνη της δεν αποτελεί ασθένεια είναι ανατομικό πρόβλημα που αποκαθιστάται πλήρως σήμερα, και σπάνια συνδέεται με σοβαρά ζητήματα. Τα τελευταία θα είναι πιο εμφανή από τη σχιστία.
Σχεδόν όλοι οι γονείς ενθουσιάζονται με την άμεση χειρουργική αποκατάσταση του χείλους. Συζητώντας τις λεπτομέρειες γι’ αυτό από πριν, υπάρχει ένα συνεπές και μελετημένο πλάνο. Δεν γνωρίζουμε κάθε λεπτομέρεια για τη σχιστία μέχρι τη γέννηση, αλλά δεν είναι απαραίτητο. Εάν το παιδί είναι υγιές και οι νεογνολόγοι το επιτρέπουν, το οποίο συμβαίνει συνήθως, το παιδί υποβάλλεται σε προγραμματισμένη χειρουργική επέμβαση.
Εάν το πρόβλημα είναι μόνο η χειλεοσχιστία, τότε η θεραπεία έχει ολοκληρωθεί και το παιδί επιστρέφει στο σπίτι του, στην ευτυχισμένη του οικογένεια που δεν χρειάζεται να επανέλθει παρά μόνο για επαναληπτική εξέταση. Εάν το παιδί έχει και υπερωιοσχιστία, τότε η οικογένεια επιστρέφει 6 μήνες αργότερα για τη χειρουργική επέμβαση στην υπερώα.
Εάν υπάρχει πλήρης χειλεοσχιστία και υπερωιοσχιστία, δηλαδή η σχιστία περιλαμβάνει το φατνίο, τότε το πρώτο χειρουργείο μπορεί να περιλάβει την αποκατάσταση της σκληρής υπερώας μαζί με το χείλος. Σε δεύτερο στάδιο, μετά τον 6ο μήνα κλείνουμε όλη την υπερώα και το φατνίο. Σχετικά με αυτό, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε έναν επιπλέον σημαντικό παράγοντα στην αποκατάσταση στο νεογνό, που αφορά στην ανακάλυψη ενός συνθετικού οστικού μοσχεύματος, μέσω του οποίου μπορεί να ανατείλει ένα δόντι. Αυτό καθιστά περιττή την ανάγκη για δότρια περιοχή.
Επιπλέον, επισημαίνεται ότι αυτό το υλικό δεν φαίνεται να προκαλεί κανέναν σημαντικό περιορισμό στην ανάπτυξη της γνάθου. Για τους λόγους αυτούς, μπορούμε να προχωρήσουμε στην πρώιμη αποκατάσταση του φατνίου, σε αντίθεση με την τρέχουσα πρακτική που προτείνει αναμονή 7-10 έτη. Η πρώιμη αποκατάσταση του χείλους συμβάλλει στην πρώιμη αποκατάσταση του φατνίου, καθώς χρησιμεύει στη διαμόρφωση του μεσογνάθιου που προεξέχει και τη νέα ευθυγράμμισή του με το πλαϊνό γναθιαίο τμήμα.
Ουσιαστικά, έχουμε μειώσει τα τρία βασικά στάδια της πλήρους επανόρθωσης σχιστίας από τα 10 έτη και άνω, σε 2 ή 3 χειρουργικές επεμβάσεις κατά τους 10 πρώτους μήνες ζωής. Η πρώιμη αποκατάσταση του φατνίου είναι σημαντική, γιατί αποφεύγουμε επί 10 χρόνια το στοματορινικό συρίγγιο όπου τροφές και υγρά εξέρχονται από τη μύτη, καθώς και την κακή υγιεινή των δοντιών και του στόματος, πέρα από την έλλειψη δότριας περιοχής, τα επιπλέον έξοδα και τη νοσηρότητα σχετικά με αυτό.
Μετά από τα δύο ή τρία βασικά χειρουργεία, οι ασθενείς υποβάλλονται σε διάφορους βαθμούς ορθοδοντικής πριν ολοκληρωθεί η θεραπεία τους. Οι περισσότεροι ασθενείς χρειάζονται μια χειρουργική επέμβαση για την οριστική βελτίωση των λεπτομερειών των σχιστιών τους, συμπεριλαμβανομένης της ρινοπλαστικής, της αποκατάστασης παρειακών αυλάκων και της αποκατάστασης διάφορων ατελειών του χείλους και της μύτης. Όλα αυτά μπορούν να γίνουν σε μία χειρουργική επέμβαση στην εφηβεία ή τμηματικά σε διάφορες ηλικίες.
Σε ήπιες και μέτριες αμφοτερόπλευρες σχιστίες με στοιχείο ετερόπλευρης οδοντοφατνιακής σχιστίας, η θεραπεία ακολουθεί την πορεία των ετερόπλευρων σχιστιών. Σε αυτές τις περιπτώσεις όπου η οδοντοφατνιακή σχιστία είναι αμφοτερόπλευρη, καθυστερεί το μόσχευμα μέχρι τα 7-10 έτη όταν έχει ευθυγραμμιστεί σωστά το τόξο.
Σε περιπτώσεις σημαντικής πρόπτωσης του μεσογνάθιου, έχουμε αναπτύξει μια περιορισμένη επέμβαση στην οποία επαναφέρουμε το μεσογνάθιο για να ευθυγραμμιστεί ξανά στο τόξο και συγκλίνουμε του χείλους (LA). Η πλήρης αποκατάσταση του χείλους σε αυτό το πλαίσιο μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την αιμάτωση του μεσογνάθιου. Μετά από 4 έως 6 μήνες, ολοκληρώνουμε την αποκατάσταση χείλους και υπερώας. Για πολλούς αυτό δεν αποτελεί πλέον αιτία διακοπής κύησης.
Θεωρείται δεδομένο ότι αυτά τα παιδιά βρίσκονται υπό τη μέριμνα μιας ολόκληρης ομάδας ειδικών, με κέντρο τον κρανιοπροσωπικό χειρουργό, που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, λογοθεραπευτή, ορθοδοντικό και ωτορινολαρυγγολόγο. Όλο και λιγότερα παιδιά χρειάζονται πλέον δευτερεύουσα χειρουργική επέμβαση για την ομιλία ή αυτόλογο οστικό μόσχευμα, ή πάσχουν από συρίγγια και ακόμη λιγότερα χρειάζονται τη χειρουργική μετακίνηση της άνω γνάθου. Εν ολίγοις, η ποιότητα ζωής αυτών των παιδιών έχει βελτιωθεί δραστικά.
Συνοψίζοντας, η προγεννητική διάγνωση της χειλεοσχιστίας και της υπερωιοσχιστίας συμβάλλει σημαντικά στη μείωση του οικογενειακού άγχους, με τη δημιουργία ενός οργανωμένου πλάνου θεραπείας, με το σωστό σχεδιασμό της χειρουργικής επέμβασης στο νεογνό μετά τον τοκετό, σε συνδυασμό με τα οφέλη της χειρουργικής επέμβασης στο νεογνό που περιλαμβάνουν μεγαλύτερη ανακούφιση από το άγχος, πιο σύντομη σίτιση, θηλασμό, μειωμένη παραμονή και επισκέψεις στο νοσοκομείο και προετοιμασία του φατνίου για αποκατάσταση και επανόρθωση των κύριων στοιχείων της σχιστίας - χείλος, υπερώα, φατνίο.