Επηρεάζουν τα παραπάνω κιλά και η παχυσαρκία την γονιμότητα στις γυναίκες;
Δημήτρης Δαρδαμάνης MD, M.Sc.
Γενικός Χειρουργός
Προηγμένη Λαπαροσκοπική Χειρουργική ΙΑΣΩ
Οι υπέρβαρες και παχύσαρκες γυναίκες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν προβλήματα στην αναπαραγωγή, σε σχέση με τις γυναίκες που έχουν φυσιολογικό βάρος. O κίνδυνος είναι αναλογικός και αυξάνει με την αύξηση του Δείκτη Μάζας Σώματος πάνω από 35 kg/m2 (ΔΜΣ είναι το βάρος προς το ύψος στο τετράγωνο).
Γιατί τα παραπάνω κιλά προκαλούν υπογονιμότητα;
Οι υπέρβαρες και οι παχύσαρκες γυναίκες
- έχουν συχνά ασταθή καταμήνιο κύκλο (περίοδο)
- εμφανίζουν πολυκυστικές ωοθήκες
- εμφανίζουν αντίσταση στην ινσουλίνη και άλλες ορμονικές διαταραχές.
Οι μισές περίπου γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες είναι παχύσαρκες. -Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών (ΣΠΩ) επηρεάζει περίπου το 10% των γυναικών που βρίσκονται στην αναπαραγωγική ηλικία και δυσκολεύει την πιθανότητα εγκυμοσύνης.
-Το αυξημένο λίπος στην παχυσαρκία, προκαλεί αντίσταση στην ινσουλίνη (ή και την ανάπτυξη σακχαρώδη διαβήτη).Τα αυξημένα επίπεδα της ινσουλίνης (υπερινσουλιναιμία) προκαλούν διαταραχές στην περίοδο και την γονιμότητα.
-Η πιθανότητα αυτόματης σύλληψης ελαττώνεται στις υπέρβαρες γυναίκες με ΔΜΣ>29 kg/m2. Έχουν μετρηθεί 4% λιγότερες κυήσεις για κάθε βαθμό αύξησης του ΔΜΣ πάνω από το φυσιολογικό! (ιδανικός ΔΜΣ θεωρείται ανάμεσα σε 20-25 kg/m2.
Η ωοθυλακική λειτουργία και η συχνότητα σύλληψης βελτιώνεται μετά την απώλεια βάρους.
Πως επηρεάζει η παχυσαρκία την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή?
Στις υπέρβαρες ή παχύσαρκες γυναίκες, παράγονται λιγότερα ωοθυλάκια σε κύκλους IVF (in vitro fertilization), υπάρχει ελαττωμένη απάντηση στην εξωγενή (φαρμακευτική) διέγερση των ωοθηκών, οπότε έχουν χαμηλή πιθανότητα εγκυμοσύνης αλλά και αυξημένες αποβολές πρώτου τριμήνου.
Αυξάνονται οι πιθανότητες επιπλοκών στην εγκυμοσύνη και τον τοκετό
Ακόμα και όταν υπάρξει εγκυμοσύνη (φυσική ή υποβοηθούμενη) οι παχύσαρκες γυναίκες έχουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών κατά την εγκυμοσύνη, εμφανίζουν πολύ πιο συχνά
- διαβήτη κύησης και
- προεκλαμψία (υπέρταση κύησης),
- έχουν πιο συχνά ανάγκη για καισαρική τομή.
- Η παχυσαρκία και η υπερινσουλιναιμία μπορεί να προκαλέσουν γενετικές ανωμαλίες και μακροσωμία στο έμβρυο (μεγάλο μωρό και δυσκολία τοκετού και τραυματισμοί).
-Οι παχύσαρκες γυναίκες έχουν αυξημένο κίνδυνο για θρομβωτικά επεισόδια και αποβολές (όπως και όλοι οι παχύσαρκοι έχουν αυξημένο κίνδυνο για έμφραγμα, εγκεφαλικά επεισόδια, πνευμονικές εμβολές).
-Η παχυσαρκία φαίνεται να σχετίζεται επίσης με αυξημένο κίνδυνο για διαταραχές διάπλασης του εμβρύου, κυρίως της καρδιάς και του νευρικού συστήματος του μωρού ή ακόμα και τον πρώιμο θάνατο.
Γενετική προδιάθεση και κληρονομικότητα
Τα μωρά που γεννιούνται από παχύσαρκες μαμάδες έχουν αυξημένο κίνδυνο να γίνουν παχύσαρκα και αυτά από την παιδική τους ηλικία και να παραμείνουν παχύσαρκα στην εφηβεία και τη ενήλικη ζωή.
Η απώλεια βάρους βελτιώνει την γυναικεία γονιμότητα
Ακόμα και μικρή απώλεια βάρους μπορεί να έχει σημαντική επίδραση σε παχύσαρκες γυναίκες με προβλήματα στην αποκατάσταση του κύκλου και την γονιμότητας και να αυξηθούν σημαντικά οι πιθανότητες σύλληψης και εγκυμοσύνης.
Σε γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες επανέρχεται η ωοθυλακική λειτουργία μόλις χάσουν 5-10% του βάρους τους και η πιθανότητα εγκυμοσύνης αυξάνεται κατά 30-40% σε ένα χρόνο μετά την απώλεια βάρους.
Χειρουργική απώλεια βάρους
Στις γυναίκες με νοσογόνο παχυσαρκία (δηλαδή με ΔΜΣ >35), η χειρουργική απώλεια βάρους (βαριατρική χειρουργική) θεωρείται η θεραπεία εκλογής όταν οι δίαιτες έχουν αποτύχει. Η απώλεια βάρους είναι σίγουρη και μόνιμη ενώ ταυτόχρονα βελτιώνονται όλες οι συνοδές παθήσεις που συμπληρώνουν το μεταβολικό σύνδρομο (σάκχαρο, υπέταση, υπερλιπιδαιμία).
Η κύηση πρέπει να αποφεύγεται τον πρώτο χρόνο μετά το χειρουργείο, καθώς η σημαντική απώλεια βάρους μπορεί να προκαλέσει σχετική έλλειψη θρεπτικών συστατικών στο έμβρυο και έντονη κόπωση στην μητέρα (πχ υπόταση, αναιμία από έλλειψη σιδήρου), δεν σχετίζεται όμως με περιγεννητικές επιπλοκές, εφόσον υπάρχει σωστή διατροφική και ιατρική παρακολούθηση.
Οι επεμβάσεις για την απώλεια βάρους γίνονται λαπαροσκοπικά και έχουν πολύ χαμηλά ποσοστά επιπλοκών. Το γαστρικό μανίκι (sleeve gastrectomy) και η γαστρική παράκαμψη (gastric bypass) είναι οι πιο δοκιμασμένες και ασφαλείς επεμβάσεις. Η νοσηλεία είναι συνήθως 1 έως 3 μέρες και τα αποτελέσματα σημαντικά από τον πρώτο μήνα. Σε διάρκεια 1 με 2 χρόνια, έχουμε απώλεια κατά μέσο όρο 75% του παραπάνω βάρους. Συμπερασματικά οι υπέρβαρες και παχύσαρκες γυναίκες, εκτός των άλλων προβλημάτων αντιμετωπίσουν συχνά και προβλήματα γονιμότητας και εγκυμοσύνης. Η χειρουργική απώλεια βάρους, με την βοήθεια της λαπαροσκοπικής χειρουργικής, όταν υπάρχουν ενδείξεις, είναι ευεργετική και στην γενικότερη υγεία αλλά και στην σύλληψη με φυσικό ή τεχνητό τρόπο αλλά και την ομαλή πορεία της εγκυμοσύνης και την υγεία του εμβρύου και του νεογνού.
Η απώλεια βάρους έχει πολλαπλές ευεργετικές ωφέλειες σε όλους, στην μητέρα, την οικογένεια, το παιδί.