Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Νοσήματα του Εντέρου (ΙΦΝΕ): Συμπτώματα, Διάγνωση και Θεραπεία

Τι είναι τα ΙΦΝΕ;

Είναι μια κατηγορία νοσημάτων που προκαλούν χρόνια φλεγμονή του γαστρεντερικού συστήματος και περιλαμβάνουν κυρίως τη Νόσο του Crohn και την Ελκώδη Κολίτιδα. Οι ΙΦΝΕ επηρεάζουν εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως (στην Ελλάδα πάσχει περί το 0.15% του πληθυσμού) και αν και δεν έχουν σαφή αιτία, φαίνεται ότι οφείλονται σε διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος που παρουσιάζονται σε κάποια γενετικά προδιατεθειμένα άτομα, όταν αυτά εκτίθενται σε - ασαφείς - περιβαλλοντικούς παράγοντες. Είναι νοσήματα πιο συχνά σε προηγμένες οικονομικά χώρες και η επίπτωσή τους φαίνεται ότι σχετίζεται με τη δυτικοποίηση του τρόπου ζωής και του διαιτολογίου. Οι ΙΦΝΕ αν και συνήθως προσβάλλουν νεαρούς ενήλικες, μπορεί να εμφανίζονται σε άτομα οποιασδήποτε ηλικίας, από παιδιά έως άτομα τρίτης ηλικίας.

Νόσος του Crohn και Ελκώδης Κολίτιδα: Ποιες οι διαφορές;

Αν και οι δύο ανήκουν στο ίδιο φάσμα νοσημάτων και αναφέρονται σχεδόν πάντα μαζί, έχουν κάποιες βασικές διαφορές. Η Ελκώδης Κολίτιδα προσβάλλει την εσωτερική επιφάνεια μόνο του παχέος εντέρου ενώ η Νόσος Crohn μπορεί να αφορά τμηματικά οποιαδήποτε θέση του γαστρεντερικού σωλήνα, από το στόμα έως τον πρωκτό και μπορεί να πάσχει όλο το τοίχωμα του εντέρου.

Ποια είναι τα συμπτώματα των ΙΦΝΕ;

Τα βασικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Κοιλιακό άλγος
• Διάρροιες (αιματηρές ή μη)
• Αναιμία
• Καταβολή και κόπωση
• Πυρετός (σε κάποιες περιπτώσεις)

Στα παιδιά επίσης μπορεί να προκαλείται καθυστέρηση στην ανάπτυξη. Ένα χαρακτηριστικό των ΙΦΝΕ είναι ότι παρουσιάζουν εξάρσεις σε περιόδους επιδείνωσης των συμπτωμάτων και υφέσεις σε περιόδους υποχώρησης των συμπτωμάτων, χωρίς να είναι πάντα εφικτό να προβλέψει κανείς πότε θα συμβούν. Δεδομένου ότι ανήκουν στα λεγόμενα συστηματικά νοσήματα, μπορεί κάποιες φορές να παρουσιάζουν εξωεντερικές εκδηλώσεις, που συνήθως αφορούν πόνους και πρήξιμο στις αρθρώσεις, δερματικά εξανθήματα, εκδηλώσεις από τα μάτια όπως έντονος πόνος και άλλα σπανιότερα συμπτώματα.

Πώς γίνεται η διάγνωση των ΙΦΝΕ;

Η διάγνωση των νοσημάτων αυτών δεν είναι πάντα άμεση, καθώς συνήθως αποτελεί ένα παζλ παραμέτρων στις οποίες ανήκουν: το ιατρικό ιστορικό και η κλινική εξέταση, εργαστηριακές εξετάσεις αίματος και κοπράνων, ενδοσκοπικές εξετάσεις στις οποίες περιλαμβάνεται βασικά η κολονοσκόπηση και κατά δεύτερο λόγο η γαστροσκόπηση και σε κάποιες περιπτώσεις η τοποθέτηση ενδοσκοπικής κάψουλας, ιστολογική εξέταση και απεικονιστικές μέθοδοι όπως η μαγνητική εντερογραφία.

Υπάρχει θεραπεία για τα ΙΦΝΕ;

Αν και ακόμα δεν έχει βρεθεί οριστική θεραπεία για πλήρη εξάλειψη των νοσημάτων αυτών, υπάρχουν ολοένα και περισσότερες φαρμακευτικές επιλογές για αντιμετώπισή τους. Η αντιμετώπιση στοχεύει στην πρόκληση και στη διατήρηση της ύφεσης, αλλά η ίαση δεν καθίσταται εφικτή.

Θεραπευτικές επιλογές είναι είτε προσωρινές λύσεις για επίτευξη ύφεσης, όπως τα κορτικοστεροειδή, είτε πιο μακροπρόθεσμες για διατήρηση της ύφεσης, όπως αμινοσαλικυλικά (μεσαλαζίνη), ανοσοτροποποιητικά (αζαθειοπρίνη), οι βιολογικοί παράγοντες (Infliximab, Adalimumab, Vedolizumab, Ustekinumab, κ.ά.) ή τα νεότερα μικρά μόρια (Tofacitinib, Upatacitinib) καθώς και νεότερες φαρμακευτικές επιλογές που έρχονται να προστεθούν για να επιτευχθεί πιο εξατομικευμένη αντιμετώπιση των νοσημάτων αυτών.

Παράλληλη με τη φαρμακευτική αντιμετώπιση, συχνά είναι χρήσιμη και η ψυχολογική υποστήριξη, ενώ όσον αφορά τη διατροφή, εκτός από περιόδους έξαρσης της νόσου, δε φαίνεται να υπάρχει τεκμηριωμένη ανάγκη για διατροφικούς περιορισμούς.

Τέλος, σε περιπτώσεις επιπλοκών ή μη ανταπόκρισης σε φαρμακευτική αγωγή, οι χειρουργικές επεμβάσεις αποτελούν ακόμα μία θεραπευτική επιλογή που μπορεί να συναντήσουν κάποια στιγμή στη ζωή τους οι πάσχοντες από ΙΦΝΕ, ιδανικά πραγματοποιούμενες από εξειδικευμένους χειρουργούς και σε συνεργασία με το θεράποντα γαστρεντερολόγο. Το ενδεχόμενο χειρουργικής παρέμβασης όταν αυτή γίνεται στον κατάλληλο χρόνο και με τις κατάλληλες συνθήκες, αν και δεν εξασφαλίζει την ίαση, ειδικά στην περίπτωση της νόσου Crohn, μπορεί να αποτελεί ένα μέσο βελτίωσης της ποιότητας ζωής των πασχόντων από ΙΦΝΕ.

Συχνές ερωτήσεις για τα ΙΦΝΕ

Υπάρχουν προληπτικές εξετάσεις;  Όχι, οι εξετάσεις έχουν νόημα μόνο σε παρουσία ύποπτων συμπτωμάτων.

Μπορώ να κάνω παιδιά; Ναι, οι ασθενείς με ΙΦΝΕ, είτε είναι άντρες είτε είναι γυναίκες, μπορούν να τεκνοποιήσουν. Ιδανικό θα ήταν για τις γυναίκες πάσχουσες, η εγκυμοσύνη να είναι προγραμματισμένη σε φάση ύφεσης, πάντα σε συνεννόηση και συνεργασία με το θεράποντα γαστρεντερολόγο και γυναικολόγο για πιθανή ρύθμιση της φαρμακευτικής αγωγής σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες και για την ομαλή έκβαση της κύησης.

Μπορεί να την κληρονομήσουν τα παιδιά μου; Ναι, υπάρχει πιθανότητα, ειδικά όταν και οι δύο γονείς πάσχουν από ΙΦΝΕ, κάτι που παρατηρείται πιο συχνά στην περίπτωση της νόσου Crohn. Ωστόσο, η αυξημένη πιθανότητα δεν συνεπάγεται και σίγουρη κληρονομικότητα, καθώς ο επιπολασμός φαίνεται να είναι περίπου 5% σε άτομα που έχουν πρώτου βαθμού συγγένεια με άτομο με Crohn και 3% αντίστοιχα για την ελκώδη κολίτιδα.

Ζώντας με Ελκώδη Κολίτιδα ή Νόσο Crohn

Το κάθε άτομο που πάσχει από ΙΦΝΕ έχει διαφορετικές εμπειρίες από τη νόσο οι οποίες επηρεάζονται από τα χαρακτηριστικά της νόσου και την προσωπικότητα του καθενός. Πέρα από τα σωματικά συμπτώματα, τόσο η νόσος όσο και η θεραπεία της μπορεί να επηρεάζουν την ποιότητα ζωής των πασχόντων, ενώ συχνά συνυπάρχουν κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές. Οι περισσότεροι όμως μπορούν να ζουν μια φυσιολογική ζωή με μακρές περιόδους ύφεσης και περιστασιακές εξάρσεις, έχοντας στο πλευρό τους το θεράποντα ιατρό τους με τον οποίο θα χτίσουν μια σχέση εμπιστοσύνης με σταθερή επικοινωνία και παρακολούθηση. Είναι απαραίτητο να δημιουργείται κατόπιν συζητήσεων ένα θεραπευτικό πλάνο, με τακτική επικοινωνία κατά την οποία θα εξηγούνται τα συμπτώματα, οι προβληματισμοί και οι λύσεις που μπορούν να δοθούν.

Παράλληλα, συχνά είναι εποικοδομητική η συζήτηση και επικοινωνία με άτομα ή συγγενείς ατόμων με ΙΦΝΕ ανά την Ελλάδα, κάτι το οποίο εξασφαλίζεται από τον Σύλλογο Ατόμων με Νόσο του Crohn και Ελκώδη Κολίτιδα Ελλάδας (μπορείτε να αναζητήσετε λεπτομέρειες στο site της).

Η προσέγγιση του ΙΑΣΩ Θεσσαλίας

Στο ΙΑΣΩ Θεσσαλίας έχει οργανωθεί από την Α’ Γαστρεντερολογική Κλινική εξωτερικό ιατρείο για άτομα με ΙΦΝΕ, όπου προσφέρεται ολοκληρωμένη και εξατομικευμένη προσέγγιση στον ασθενή, ενώ στόχος μας είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής και η μακροχρόνια διαχείριση της νόσου, μέσα από σύγχρονες θεραπευτικές προσεγγίσεις και τακτική παρακολούθηση.

Κατέρη Χριστίνα, Γαστρεντερολόγος, Επιμελήτρια Α’ Γαστρεντερολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ Θεσσαλίας