Τα Δικαιώματα του Παιδιού και Παιδί

Μαριλία Κολτσίδα

Το 1989 γεννήθηκε η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Convention on the Rights of the Child). Η Σύμβαση είναι μια διεθνής συνθήκη ανθρωπίνων δικαιωμάτων που λέει πως όλα τα παιδιά γεννιούνται με βασικές ελευθερίες και δικαιώματα. Μια τέτοια συνθήκη αποτελεί μια συμφωνία μεταξύ ανθρώπων ή κρατών όπου όλοι συμφωνούν να υπακούουν στον ίδιο νόμο. Η Σύμβαση καθορίζει το εύρος των δικαιωμάτων τα οποία οφείλουν να απολαμβάνουν τα παιδιά οπουδήποτε. Θέτει τις βασικές προϋποθέσεις για την ευημερία των παιδιών στα διάφορα στάδια της ανάπτυξής τους και είναι ο πρώτος παγκόσμιος, νομικά δεσμευτικός, κώδικας δικαιωμάτων των παιδιών στην ιστορία. Η UNICEF και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ακολουθούν τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού και αγωνίζεται γι’ αυτά τα δικαιώματα ως θεμελιώδεις ηθικές αρχές (1).

Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού εξαγγέλθηκε στη ∆ιακήρυξη της Γενεύης του 1924. Στη Γενική Συνέλευση στις 20 Νοεμβρίου 1959 αναγνωρίστηκε, στην παγκόσµια ∆ιακήρυξη για τα ανθρώπινα δικαιώµατα, το Διεθνές Σύμφωνο για τα αστικά, πολιτικά, οικονοµικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώµατα του Παιδιού (2).

Το παιδί σύμφωνα με τον Jamesetal. (1998) είναι ένα εξελισσόμενο και ενεργό άτομο που επιδρά στη δόμηση της δικής του κοινωνικής ζωής και συμβάλλει στην επίδραση του κοινωνικού συνόλου (3). Ωστόσο, σύμφωνα με τον Jenks (1996) το παιδί για να διαθέτει μια αρµονική ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, πρέπει να µεγαλώνει µέσα σε ένα οικογενειακό περιβάλλον, με κλίµα ευτυχίας, αγάπης και κατανόησης. Έτσι, θα προετοιµαστεί πλήρως για να ζήσει µια ατοµική ζωή στην κοινωνία που θα διέπεται από ιδανικό πνεύµα. Μέχρι την ενηλικίωση του παιδιού, λοιπόν, το παιδί λόγω της φυσικής και διανοητικής του ανωριµότητας, χρειάζεται ειδική προστασία και µέριµνα, συµπεριλαµβανόµενης και της νοµικής προστασίας, τόσο πριν όσο και µετά τη γέννηση του (4).

Η Σύμβαση είναι ευρέως γνωστή και αποτελείται από 54 άρθρα. Η Σύμβαση καθορίζει με μεγάλη σαφήνεια το ρόλο που έχουν οι γονείς στην επιμέλεια και την ανατροφή των παιδιών. Εκτενέστερα η σύμβαση αποτελείται από 4 θεμελιώδεις αρχές: α) τη μη διάκριση, β) το καλύτερο συμφέρον του Παιδιού, γ)την Επιβίωση, Ανάπτυξη και Προστασία του και δ) τη Συμμετοχή του.

Συγκεκριμένα τα άρθρα από τα οποία αποτελείται η Σύμβαση είναι τα εξής: Άρθρο 1:Καθένας κάτω των 18 έχει αυτά τα δικαιώματα. Άρθρο 2:Όλα τα παιδιά έχουν αυτά τα δικαιώματα, ανεξάρτητα από το ποιά είναι, που ζουν, τι κάνουν οι γονείς τους, τι γλώσσα μιλάνε, ποιά είναι η θρησκεία τους, αν είναι αγόρια ή κορίτσια, ποιές είναι οι παραδόσεις τους, αν έχουν κάποια αναπηρία, αν είναι πλούσια ή φτωχά. Κανένα παιδί δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται άδικα για κανένα λόγο. Άρθρο 3:Όλοι οι ενήλικες πρέπει να κάνουν αυτό που είναι καλύτερο για σένα. Όταν οι μεγάλοι παίρνουν αποφάσεις, πρέπει να σκέφτονται τι συνέπειες θα έχουν αυτές τους οι αποφάσεις για τα παιδιά. Άρθρο 4: Το κράτος έχει ευθύνη να εξασφαλίσει πως τα δικαιώματά σου προστατεύονται. Πρέπει να βοηθήσει την οικογένειά σου να προστατεύει τα δικαιώματά σου και να δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου θα μπορείς να μεγαλώσεις και να αναπτυχθείς πλήρως. Άρθρο 5: Η οικογένειά σου έχει την ευθύνη να σε βοηθήσει να μάθεις να ασκείς τα δικαιώματά σου και να εξασφαλίσει πως τα δικαιώματά σου προστατεύονται. Άρθρο 6: Έχεις δικαίωμα στη ζωή. Άρθρο 7: Έχεις δικαίωμα να έχεις ένα όνομα και αυτό πρέπει να αναγνωρίζεται επίσημα από το κράτος. Έχεις δικαίωμα σε μια εθνικότητα (να ανήκεις σε μια χώρα). Άρθρο 8: Έχεις δικαίωμα σε μια ταυτότητα - ένα επίσημο αρχείο του ποιός/α είσαι. Κανείς δεν πρέπει να στο στερήσει αυτό. Άρθρο 9: Έχεις το δικαίωμα να μένεις με τους γονείς (ή γονέα) σου, εκτός και αν αυτό είναι κακό για σένα. Έχεις το δικαίωμα να ζεις με μια οικογένεια που νοιάζεται για σένα. Άρθρο 10: Αν ζεις σε διαφορετική χώρα από αυτή που μένουν οι γονείς σου, έχεις το δικαίωμα να είστε μαζί στο ίδιο μέρος. Άρθρο 11: Έχεις το δικαίωμα να προστατεύεσαι από απαγωγή. Άρθρο 12: Έχεις το δικαίωμα να πεις τη γνώμη σου και οι μεγάλοι να την ακούν και να την παίρνουν σοβαρά. Άρθρο 13: Έχεις το δικαίωμα να ανακαλύπτεις πράγματα και να μοιράζεσαι τις σκέψεις σου με άλλους, μιλώντας, ζωγραφίζοντας, γράφοντας ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο εκτός και αν αυτός βλάπτει ή προσβάλλει άλλους ανθρώπους. Άρθρο 14: Έχεις το δικαίωμα να επιλέξεις τη δική σου θρησκεία και τα πιστεύω. Οι γονείς σου θα πρέπει να σε βοηθήσουν να αποφασίσεις τι είναι σωστό και τι λάθος και ποιό είναι το καλύτερο για σένα. Άρθρο 15: Έχεις το δικαίωμα να διαλέξεις τους φίλους σου και να συμμετέχεις ή να φτιάξεις ομάδες, φτάνει αυτό να μην βλάπτει άλλους. Άρθρο 16: Έχεις δικαίωμα σεβασμού στην ιδιωτική σου ζωή. Άρθρο 17: Έχεις το δικαίωμα να λαμβάνεις πληροφορίες που είναι σημαντικές για την ευημερία σου, από το ραδιόφωνο, τις εφημερίδες, βιβλία, ηλεκτρονικούς υπολογιστές και άλλες πηγές. Οι ενήλικες πρέπει να βεβαιωθούν πως οι πληροφορίες που λαμβάνεις δεν είναι βλαβερές και να σε βοηθήσουν να βρεις και να καταλάβεις τις πληροφορίες που χρειάζεσαι. Άρθρο 18: Έχεις το δικαίωμα να μεγαλώσεις με τους γονείς (ή γονέα) σου αν αυτό είναι δυνατό. Άρθρο 19: Έχεις το δικαίωμα να προστατεύεσαι από το να πάθεις κακό ή να σε κακομεταχειριστούν, στο σώμα ή το μυαλό. Άρθρο 20: Έχεις το δικαίωμα σε ειδική φροντίδα και βοήθεια αν δεν μπορείς να ζήσεις με τους γονείς σου. Άρθρο 21: Έχεις δικαίωμα σε φροντίδα και προστασία αν σε υιοθετήσουν ή σε αναλάβει ανάδοχη οικογένεια. Άρθρο 22: Έχεις δικαίωμα σε ειδική φροντίδα και βοήθεια αν είναι πρόσφυγας (εάν εξαναγκάστηκες να φύγεις από το σπίτι σου και ζεις σε άλλη χώρα), όπως και σε όλα τα άλλα δικαιώματα αυτής της Σύμβασης. Άρθρο 23: Έχεις δικαίωμα σε ειδική εκπαίδευση και φροντίδα αν έχεις κάποια αναπηρία, καθώς και σε όλα τα άλλα δικαιώματα αυτής της Σύμβασης, ώστε να μπορείς να ζήσεις μια ολοκληρωμένη ζωή. Άρθρο 24: Έχεις δικαίωμα στην καλύτερη δυνατή φροντίδα για την υγεία σου, καθαρό νερό να πιείς, θρεπτικό φαγητό, ένα καθαρό και ασφαλές περιβάλλον και τις πληροφορίες που θα σε βοηθήσουν να μείνεις υγιής. Άρθρο 25: Αν ζεις κάτω από τη φροντίδα άλλων ή σε άλλες καταστάσεις μακριά από το σπίτι σου, έχεις δικαίωμα να εξετάζονται τακτικά οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ζεις για να φανερωθεί αν είναι οι πιο κατάλληλες. Άρθρο 26: Έχεις δικαίωμα για βοήθεια από το κράτος αν είσαι φτωχός ή βρίσκεσαι σε ανάγκη. Άρθρο 27: Έχεις δικαίωμα σε φαγητό, ρούχα, ένα ασφαλές μέρος να ζήσεις και να ικανοποιούνται οι βασικές σου ανάγκες. Δεν πρέπει να μειονεκτείς με τρόπο που να μην μπορείς να κάνεις πολλά από τα πράγματα που κάνουν τα άλλα τα παιδιά. Άρθρο 28: Έχεις δικαίωμα σε εκπαίδευση καλής ποιότητας. Πρέπει να ενθαρρύνεσαι να πας στο σχολείο μέχρι την υψηλότερη τάξη που μπορείς. Άρθρο 29: Η εκπαίδευσή σου πρέπει να σε βοηθάει να χρησιμοποιείς και να αναπτύξεις το ταλέντο και τις ικανότητές σου. Πρέπει επίσης να σε βοηθάει να μάθεις να ζεις με ειρήνη, να προστατεύεις το περιβάλλον και να σέβεσαι τους άλλους ανθρώπους. Άρθρο 30: Έχεις το δικαίωμα να εξασκείς τις παραδόσεις σου, τη γλώσσα και τη θρησκεία σου - ή όποια άλλη επιλέξεις. Μειονότητες και ιθαγενείς ομάδες χρειάζονται ιδιαίτερη προστασία αυτού του δικαιώματος. Άρθρο 31: Έχεις δικαίωμα στο παιχνίδι και την ξεκούραση. Άρθρο 32: Έχεις δικαίωμα προστασίας από εργασία που σε βλάπτει και που είναι επιβλαβής για την υγεία και την εκπαίδευσή σου. Εάν εργάζεσαι, έχεις το δικαίωμα να είσαι ασφαλής και να πληρώνεσαι ικανοποιητικά. Άρθρο 33: Έχεις δικαίωμα προστασίας από επιβλαβή ναρκωτικά και από το εμπόριο ναρκωτικών. Άρθρο 34: Έχεις δικαίωμα σε μια ζωή ελεύθερη από σεξουαλική κακοποίηση. Άρθρο 35: Κανείς δεν επιτρέπεται να σε απαγάγει ή να σε πουλήσει. Άρθρο 36: Έχεις δικαίωμα προστασίας από κάθε μορφή εκμετάλλευσης. Άρθρο 37: Κανείς δεν επιτρέπεται να σε τιμωρήσει με σκληρό ή επιβλαβή τρόπο. Άρθρο 38: Έχεις δικαίωμα σε προστασία και ελευθερία από τον πόλεμο. Παιδιά κάτω των 15 ετών δεν μπορούν να αναγκαστούν να πάνε στο στρατό ή να συμμετέχουν σε πολέμους. Άρθρο 39: Έχεις δικαίωμα σε βοήθεια αν πληγωθείς, αν παραμεληθείς ή αν σε κακομεταχειρισθούν. Άρθρο 40: Έχεις δικαίωμα σε νομική υποστήριξη και δίκαια αντιμετώπιση από το δικαστικό σύστημα που σέβεται τα δικαιώματά σου. Άρθρο 41: Εάν οι νόμοι της χώρας παρέχουν καλύτερη προστασία στα δικαιώματά σου από ότι τα άρθρα αυτής της Σύμβασης, τότε αυτοί οι νόμοι πρέπει να εφαρμόζονται. Άρθρο 42: Έχεις το δικαίωμα να γνωρίζεις τα δικαιώματά σου! Οι ενήλικες πρέπει να ξέρουν γι' αυτά τα δικαιώματα και να βοηθήσουν και σένα να τα μάθεις επίσης. Άρθρα 43 έως 54: Αυτά τα άρθρα εξηγούν πως τα κράτη και οι διεθνείς οργανισμοί όπως η UNICEF θα εργασθούν για να εξασφαλίσουν θα προστατεύονται τα δικαιώματα των παιδιών (1).

Συμπερασματικά, η θέση του παιδιού στο Δίκαιο Προστασίας αποτέλεσε ιδιαίτερη και καίρια εξέλιξη. Η παιδική ηλικία, θεωρείται η πιο ευαίσθητη ηλικία ενός ατόμου και χρήζει ειδικής προστασίας, αφού τα δικαιώματα των παιδιών υφίστανται και συνεχίζουν να υφίστανται σοβαρές παραβιάσεις, διότι οι ανήλικοι δεν μπορούν να τα υπερασπιστούν και να τα προστατεύσουν λόγω του νεαρού της ηλικίας τους. Γι΄αυτό το λόγο, δικαιώματα των παιδιών πρέπει να παρέχονται τόσο από το κράτος ως σύνολο, όσο και από τη διεθνή και ευρωπαϊκή κοινότητα με τη συμμετοχή όλων των κρατών - μελών.

Βιβλιογραφία:

1. Unicef (2014-2017). Available from: https://www.unicef.gr (Accessed 26/11/2017).
2. Μικέ, Ν. (2005) Τα δικαιώματα του παιδιού στην παγκόσμια κοινότητα και η Ελληνική Πραγματικότητα. Σχολή Κοινωνιολογίας. Thesis, Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
3. James, A. (1998) ‘Foreword’, in I. Hutchby and J. Moran-Ellis (eds) Children and Social Competence, pp. vii-x. London: Falmer Press.
4. Jenks, C. (1996) Childhood. London: Routledge.