Οι τεχνικές και τα είδη της ακτινοθεραπείας
Φωτεινή Σιμοπούλου MD
Ακτινοθεραπευτής – Ογκολόγος
Συνεργάτης ΙΑΣΩ Θεσσαλιας
Three-dimensional Conformal Radiotherapy (3D-CRT):
H 3D-CRT χρησιμοποιεί τα αποτελέσματα απεικονίσεων όπως η Αξονική Τομογραφία (CT) και η Μαγνητική Τομογραφία (MRI) και ειδικά software σχεδιασμού για να καθορίσει τη θέση του όγκου με ακρίβεια. Πολλές δέσμες ακτινοβολίας στοχεύουν τον "όγκο στόχο" από διαφορετικές κατευθύνσεις αφού πρώτα διαμορφώνονται σύμφωνα με το σχήμα του (beam -shaped) .Oι δέσμες συγκλίνουν στον όγκο στόχο για να δώσουν την απαιτούμενη δόση ακτινοβολίας εκεί ενώ ταυτόχρονα η κάθε δέσμη ξεχωριστά μόνη της μεταφέρει χαμηλότερη δόση ακτινοβολίας, γεγονός που την καθιστά λιγότερο βλαπτική για τους περιβάλλοντες υγιείς ιστούς.
Intensity Modulated Radiation Therapy (IMRT)
Η IMRT είναι μια προηγμένη μορφή θεραπείας 3D που εκτός από τη διαμόρφωση και την σύγκλιση των πολλαπλών δεσμών ακτινοβολίας χρησιμοποιεί και την μεταβολή της έντασης τους. Το αποτέλεσμα είναι η δυνατότητα χορήγησης ακόμα μεγαλύτερης δόσης ακτινοβολίας στον όγκο στόχο με ταυτόχρονο περιορισμό της δόσης στους πιο ευαίσθητους φυσιολογικούς ιστούς. Σε αντίθεση με την 3D όλος ο σχεδιασμός της θεραπείας IMRT πραγματοποιείται από εξελιγμένα software (inverse planning) αφού πρώτα η ομάδα Ακτινοθεραπείας καθορίσει τις απαιτήσεις και τους περιορισμούς στις δόσεις (constraints).
Image Guided Radiation Therapy (IGRT):
H IGRT είναι η μορφή θεραπείας που αποτελεί την βάση της σύγχρονης ακτινοθεραπείας. Καταδεικνύεται και επιβεβαιώνεται η περιοχή που επιθυμούμε να λάβει την προγραμματισμένη ακτινοβολία έτσι ώστε να είμαστε σίγουροι ότι ακτινοβολείται αυτό που στοχεύουμε στο πλάνο θεραπείας. Υπάρχουν διαφορετικοί εξοπλισμοί IGRT,που επιβεβαιώνουν και καθοδηγούν τις δέσμες ακτινοβολίας χρησιμοποιώντας διαφορετικές μεθόδους και τεχνικές. Το αποτέλεσμα είναι η δυνατότητα χορήγησης ακόμα μεγαλύτερης δόσης ακτινοβολίας στον όγκο στόχο με ταυτόχρονο περιορισμό της δόσης στους πιο ευαίσθητους φυσιολογικούς ιστούς. Συνδυάζεται με όλες τις μορφές ακτινοθεραπείας που αναφέρονται ,την 3D-Conformal,IMRT και την Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική.
Protontherapy(Ακτινοθεραπεία με Πρωτόνια):
Η Ακτινοθεραπεία με δέσμη πρωτονίων χρησιμοποιεί ακτίνες πρωτονίων αντί για δέσμες ακτίνων Χ (φωτόνια). Τα πρωτόνια είναι θετικά φορτισμένα σωματίδια και σε αντίθεση με τις ακτίνες Χ που απελευθερώνουν ενέργεια τόσο πριν όσο και μετά την πρόσκρουση τους στον όγκο στόχο ,τα πρωτόνια αφήνουν όλη την ενέργεια τους σε συγκεκριμένη απόσταση μέσα στον όγκο στόχο επιβαρύνοντας στο ελάχιστο τους γύρω υγιείς ιστούς. Οι δόσεις που χορηγούνται με αυτή την τεχνική είναι αδύνατο να επιτευχθούν με οποιαδήποτε μορφή ακτινοβολίας.
Η ακτινοθεραπεία πρωτονίων χρησιμοποιείται κυρίως στους όγκους της βάσης του κρανίου και σε παρασπονδυλικούς όγκους στους οποίους απαιτείται μεγάλη δόση ακτινοβολίας , δόσεις που δεν είναι ανεκτές από τα γειτνιάζοντα όργανα σε κίνδυνο (οπτικό χίασμα, οπτικά νεύρα, στέλεχος).
Stereotactic Radiosurgery-SRS (Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική)
Αυτό το είδος της θεραπείας χορηγεί μια μεγάλη δόση ακτινοβολίας με την μέγιστη ακρίβεια ( 1mm) στην περιοχή του όγκου σε μία μόνο συνεδρία. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για όγκους του εγκεφάλου ή του νωτιαίου μυελού που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με χειρουργική επέμβαση είτε λόγω της θέσης του όγκου ,είτε λόγω της έκτασης του. Χρησιμοποιείται επίσης σε περιπτώσεις επανακτινοβόλησης μετά από τοπική υποτροπή της νόσου. Επίσης σε ασθενείς που δεν είναι κατάλληλοι για χειρουργική επέμβαση λόγω συνοδού παθολογίας ή σε ασθενείς που δεν επιθυμούν να χειρουργηθούν. H μέγιστη ακρίβεια της θεραπείας εξασφαλίζεται είτε με την στερέωση του κρανίου σε ένα πλαίσιο, είτε με την χρήση εξατομικευμένων θερμοπλαστικών μασκών και παρακολούθηση της θέσης θεραπείας σε πραγματικό χρόνο με σύγχρονα απεικονιστικά συστήματα καθ ‘ολη τη διάρκεια της θεραπείας.
Βραχυθεραπεία
Πρόκειται για τεχνική ακτινοθεραπείας κατά την οποία ραδιενεργός πηγή τοποθετείται πλησίον ή μέσα στον όγκο στόχο. Εφαρμόζεται σύνήθως σε περιπτώσεις καρκίνου τραχήλου της μήτρας, προστάτη, μαστού αλλά και σε άλλες περιπτώσεις είτε ως μόνη θεραπεία είτε σε συνδυασμό με εξωτερική ακτινοθεραπεία, χειρουργείο και χημειοθεραπεία. Σε αντίθεση με την εξωτερική ακτινοθεραπεία κατά την οποία υψηλής ενέργειας ακτίνες Χ κατευθύνονται εξωτερικά στο σώμα ασθενούς ,η βραχυθεραπεία αφορά σε ακριβή τοποθέτηση μέσα ή πλησίον στον όγκο,μικρής ακτίνας δράσης ραδιενεργούς πηγής. Η εκπέμπουσα ιοντίζουσα ακτινοβολία προσβάλλει μόνο τον όγκο χωρίς ή με ελάχιστες παρενέργειες από τους γύρω ιστούς. Ειναι έτσι εφικτή η θεραπεία ασθενών με υψηλότερες δόσεις ακτινοβολίας, συγκριτικά με την εξωτερική ακτινοθεραπεία, χωρίς αύξηση της συχνότητας εμφάνισης αντιδράσεων από τα υγιή όργανα.