Ενδοσκοπήσεις Πεπτικού – Μια Γενική Θεώρηση

Δρ. Κρανιάς Γεώργιος
Γαστρεντερολόγος
Συντονιστής Τμήματος Ενδοσκοπήσεων ΙΑΣΩ Θεσσαλίας
Συνεργάτης ΙΑΣΩ Θεσσαλίας

 

Από την αυγή της νέας χιλιετίας η Ιατρική στην Ελλάδα έχει μπει για τα καλά στον αστερισμό των ενδοσκοπήσεων. Από την ετυμολογία της λέξης «ενδοσκόπηση» είναι προφανής και η σημασία της. Βλέπω εντός και αναλόγως πράττω. Πολλές φορές η συμπτωματολογία ενός ασθενούς παραπέμπει σε διαφορετικές νοσολογικές οντότητες ή σε διαφορετικές κατηγορίες νόσων οπότε η δυνατότητα άμεσης επισκόπησης των οργάνων που φαίνεται να πάσχουν προσθέτει στοιχεία κρίσιμα για την διαφοροδιαγνωστική διαδικασία. Μαζί με την παράλληλη βελτίωση των υπόλοιπων διαγνωστικών μεθόδων(απεικονιστικών κυρίως) η διάγνωση γίνεται ακριβέστερη και η επακόλουθη διαγνωστική παρέμβαση πιο στοχευμένη. Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων αυτών είναι πλέον ορατή γύρω μας και μέσα στο ίδιο μας το σπίτι. Οι ενδοσκοπήσεις προσθέτουν ένα ακόμα πλεονέκτημα. Την δυνατότητα λήψης τεμαχίων ιστού ή την δυνατότητα εκτέλεσης μικροεπεμβάσεων όπως η αφαίρεση πολυπόδων, οι αιμοστατικές τεχνικές ή η σφιγκτηροτομή και η αφαίρεση λίθων από τον χοληδόχο πόρο, διαδικασίες που δεν επιβαρύνουν σημαντικά τον οργανισμό του ασθενούς ούτε απαιτούν, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, νοσηλεία. Ποιες είναι; Η γαστροσκόπηση (αφορά το ανώτερο πεπτικό), η κολονοσκόπηση (το κατώτερο πεπτικό), η ERCP(αφορά τα χοληφόρα και τον παγκρεατικό πόρο και-έμμεσα-την χοληδόχο κύστη ή το πάγκρεας). Σ΄αυτές προστέθηκε και ο έλεγχος του λεπτού εντέρου με ενδοσκόπια ή ασύρματη κάψουλα με μικροκάμερα. Σαν εξετάσεις είναι γενικά πολύ καλά ανεκτές από τον εξεταζόμενο παρά την παραφιλολογία ταλαιπωρίας που έχει αναπτυχθεί από χρόνια και η οποία πολλές φορές παίρνει τερατώδεις διαστάσεις. Ως συνήθως η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Με την τεράστια αύξηση της εμπειρίας των ενδοσκόπων, την βελτίωση των ενδοσκοπίων και τις προόδους στην φαρμακευτική καταστολή που συνοδεύει την ενδοσκόπηση η κατάσταση έχει αλλάξει τελείως προς το καλύτερο για τον εξεταζόμενο. Εκτός αυτού το μέγεθος του οφέλους που προκύπτει πρακτικά εξαφανίζει την ενόχληση η οποία υπάρχει από την φύση και μόνο των εξετάσεων αυτών.

Πότε γίνονται ή πρέπει να γίνονται; Στην Ιατρική όλες οι παρεμβάσεις, διαγνωστικές και θεραπευτικές πρέπει να γίνονται όταν υπάρχει λόγος για να γίνουν. Στην γλώσσα μας: κατόπιν των αντιστοίχων ενδείξεων. Οι ενδείξεις αυτές χωρίζονται σε απόλυτες και σχετικές. Οι απόλυτες είναι: αιμορραγία από το πεπτικό σύστημα, εμμένουσα ανεξήγητη αναιμία, ίκτερος αποφρακτικού τύπου ή όταν από τον γενικό έλεγχο προκύπτουν στοιχεία ανεξήγητης φλεγμονής ή ισχυρή υποψία κακοήθειας. Οι σχετικές περιλαμβάνουν ένα τεράστιο φάσμα συμπτωμάτων και ενοχλήσεων. Εναπόκειται στον θεράποντα ιατρό να καθορίσει την πορεία της διαγνωστικής διαδικασίας σε συνεργασία με τον καθ’ ύλην αρμόδιο γαστρεντερολόγο που θα εξηγήσει στον ασθενή την αναγκαιότητα της διαδικασίας και την ίδια την διαδικασία. Ο πιο συνεργάσιμος ασθενής είναι ο καλά ενημερωμένος ασθενής.

Ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο που αφορά τις ενδοσκοπήσεις του πεπτικού-προς το παρόν την γαστροσκόπηση και την κολονοσκόπηση μόνο-είναι η λεγόμενη πρόληψη γύρω από την οποία υπάρχει μια σχετική σύγχυση που προκύπτει από τις κάθε λογής εκπομπές και δημοσιεύματα τα οποία δεν έχουν πάντα αγαθούς σκοπούς. Η προληπτική ιατρική ασκείται και πρέπει να ασκείται σε πληθυσμιακές ομάδες οι οποίες καθορίζονται ως «ομάδες υψηλού κινδύνου» για την οποιαδήποτε νόσο γίνεται λόγος. Μετά από χρόνια ερευνών οι ομάδες αυτές έχουν καθορισθεί σαφώς. Ο αρμόδιος γιατρός μπορεί να καθορίσει πλέον το είδος των εξετάσεων που πρέπει να γίνουν ανάλογα με τα πρωτόκολλα προληπτικού ελέγχου που έχουν καταρτισθεί από τις αντίστοιχες επιστημονικές εταιρείες. Εάν δεν ακολουθηθούν οι οδηγίες αυτές η διαδικασία οδηγεί σε άσκοπη ταλαιπωρία για τον εξεταζόμενο, επιπρόσθετο άγχος και αύξηση της πιθανότητας επιπλοκών και συμβαμάτων. Η κύρια ομάδα υψηλού κινδύνου στην γαστρεντερολογία είναι οι έχοντες οικογενειακό ιστορικό καρκίνου ή αδενωματωδών πολυπόδων του παχέος εντέρου οι οποίοι πρέπει να ελέγχονται με κολονοσκόπηση ανά τακτά χρονικά διαστήματα που θα καθορίσει ο γαστρεντερολόγος τους. Υπάρχουν και άλλες ομάδες κινδύνου που λόγω χώρου δεν μπορούν να αναλυθούν εδώ. Η βασική μας συμβουλή: όλοι μετά την ηλικία των 45 ή κατ’ άλλους των 50 ετών θα πρέπει να συζητήσουν με τον γαστρεντερολόγο τους την πιθανότητα τέτοιων ελέγχων και ο γιατρός θα κρίνει την κατάσταση κατά περίπτωση.

Έχουν επιπλοκές οι ενδοσκοπήσεις; Όπως όλες οι μικρές ή μεγάλες επεμβατικές τεχνικές έχουν. Το ποσοστό τους όμως είναι πάρα πολύ μικρό, είναι καλά μελετημένες και εξατομικεύονται. Οι προαναφερθείσες μεγάλες βελτιώσεις στα όργανα, τις τεχνικές και τα φάρμακα έχουν μειώσει ακόμη περισσότερο τα ποσοστά αυτά των επιπλοκών χωρίς βέβαια να τα μηδενίσουν τελείως. Σε κάθε περίπτωση λοιπόν απευθυνθείτε στον γιατρό σας ο οποίος είναι ο μόνος αρμόδιος να συνεκτιμήσει την ανάγκη διενέργειας κάποιας ενδοσκόπησης σε συνδυασμό με την γενικότερη κατάστασή σας ως ασθενούς ή εξεταζόμενου