Φύλο και Ανοσοποιητική Απόκριση: Πώς Διαφέρουν Άνδρες και Γυναίκες

Είναι οι γυναίκες διαφορετικές από τους άνδρες;

Πολύ μελάνι έχει χυθεί για την ομοιότητα των φύλων. Όμως υπάρχουν πράγματι διαφορές ανάμεσα στα δυο φύλα;  

Μας κάνουν τα γονίδια να διαφέρουμε;

Το τι είμαστε καθορίζεται εν πολλοίς από το γονίδια, δηλαδή το DNA , που μεταδίδει τη γενετική πληροφορία από τους γονείς στα παιδιά. Τα γονίδια είναι σε νηματοειδείς δομές, τα χρωμοσώματα. Κάθε κύτταρο του σώματος μας έχει 23 ζεύγη χρωμοσωμάτων και σε κάθε ζεύγος το ένα χρωμόσωμα προέρχεται από τον πατέρα και το άλλο από τη μητέρα.  Δυο χρωμοσώματα,  το Χ και Υ ονομάζονται χρωμοσώματα του φύλου γιατί καθορίζουν το φύλο, άνδρα ή γυναίκα Στις γυναίκες τα χρωμοσώματα του φύλου είναι ΧΧ ενώ στους άνδρες είναι ΧΥ.    

Πώς επηρεάζουν οι ορμόνες κάθε φύλου το ανοσοποιητικό;

Οι γυναίκες διαφέρουν από τους άνδρες, εκτός από τα χρωμοσώματα του φύλου, σε εξωτερικά χαρακτηριστικά, τα γεννητικά όργανα και τις ορμόνες φύλου, οιστρογόνα στις γυναίκες και ανδρογόνα στους άνδρες.  Οι διαφορές αυτές επεκτείνονται και στο ανοσοποιητικό σύστημα και αυτές θα αναλύσομε. Το ανοσοποιητικό σύστημα επιτελεί την άμυνα του οργανισμού μας ενάντια σε μικρόβια και καρκίνο, αλλά και προκαλεί τα αυτοάνοσα νοσήματα.

Οι ορμόνες του φύλου επιδρούν στο ανοσοποιητικό σύστημα με διαφορετικό τρόπο. Έτσι, τα οιστρογόνα στις γυναίκες κάνουν πιο έντονη την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος  σε διάφορα ερεθίσματα, ενώ τα ανδρογόνα στους άνδρες μειώνουν την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Στο χρωμόσωμα Χ υπάρχουν πολλά γονίδια τα οποία είναι πολύ σημαντικά για τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Για παράδειγμα, αλλαγή ενός γονιδίου του χρωμοσώματος Χ προκαλεί στο άτομο  ένα νόσημα με πολλές αυτοάνοσες διαταραχές, που περιλαμβάνουν και παθήσεις των  ενδοκρινών αδένων, και φλεγμονή του εντέρου.  Όπως αναφέρθηκε, οι γυναίκες έχουν δυο χρωμοσώματα Χ (ΧΧ) που κληρονομούν ένα από τον πατέρα και ένα από τη μητέρα, ενώ οι άνδρες έχουν ένα χρωμόσωμα Χ, άρα οι γυναίκες έχουν περισσότερα γονίδια του ανοσοποιητικού συστήματος.  Τί σημασία έχει αυτό; Πολύ μεγάλη σημασία αφού οι γυναίκες αντιδρούν διαφορετικά στα διάφορα ερεθίσματα του ανοσοποιητικού. Έτσι, οι γυναίκες απαντούν καλύτερα στα εμβόλια σε σχέση με τους άνδρες, όπως στο εμβόλιο της γρίπης και στο εμβόλιο του κορονοϊού,  αλλά και έχουν περισσότερες παρενέργειες στα εμβόλια.

Γυναίκες ή άνδρες παθαίνουν συχνότερα αυτοάνοσα νοσήματα;

Οι γυναίκες παθαίνουν πιο συχνά αυτοάνοσα νοσήματα σε σχέση με τους άνδρες. Για παράδειγμα, στο συστηματικό ερυθηματώδη λύκο, στο σκληρόδερμα, και στο σύνδρομο Sjogren (που κάνει να στεγνώνει το στόμα και τα μάτια) 9 στους 10 ασθενείς είναι γυναίκες. Η σημασία του χρωμοσώματος Χ φαίνεται και σε άνδρες με μια κληρονομική πάθηση με ένα επιπλέον Χ χρωμόσωμα, δηλαδή τρία χρωμοσώματα του φύλου (ΧΧΥ). Οι άνδρες αυτοί εμφανίζουν συστηματικό ερυθηματώδη λύκο τόσο συχνά όσο οι γυναίκες, δηλαδή  έχουν 14-φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν την νόσο.  Πέρα όμως από τα χρωμοσώματα του φύλου υπάρχουν πάνω από 1000 γονίδια σε άλλα χρωμοσώματα που λειτουργούν διαφορετικά  ανάμεσα στις γυναίκες και τους άνδρες.

Πρόσφατα, οι διαφορές στα αυτοάνοσα νοσήματα ανάμεσα σε γυναίκες και άνδρες αρχίζουν να μελετώνται πιο συστηματικά.  Έτσι, στην ψωριασική αρθρίτιδα, τη φλεγμονή των αρθρώσεων σε άτομα με ψωρίαση, οι γυναίκες έχουν εντονότερους πόνους σε σχέση με τους άνδρες και ανταποκρίνονται λιγότερο συχνά στη θεραπεία.  Υπάρχει όμως και ένα παράδοξο,  ενώ οι γυναίκες πάσχουν πιο συχνά από αυτοάνοσα νοσήματα, είναι οι άνδρες με αυτοάνοσα νοσήματα που έχουν τις πιο βαριές εκδηλώσεις του νοσήματος. Έτσι, στο σκληρόδερμα, μια πάθηση κυρίως των γυναικών, οι άνδρες έχουν μικρότερη επιβίωση σε σχέση με τις γυναίκες.

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι οι γυναίκες είναι αρκετά διαφορετικές από τους άνδρες σε ό,τι αφορά το ανοσοποιητικό σύστημα και τις αυτοάνοσες παθήσεις και δίνεται απάντηση στο το ερώτημα είναι οι γυναίκες διαφορετικές από τους άνδρες;     

Λάζαρος Ι Σακκάς, MD , ECFMG ( USA ), DM , PhD ( UK , FRCP ( UK ), Παθολόγος Ρευματολόγος, Επιστημονικά Υπεύθυνος Ρευματολογικού Τμήματος ΙΑΣΩ Θεσσαλίας, Ομ. Καθηγητής Παθολογίας Ρευματολογίας, Ιατρικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας